Argos: Gemeenten kunnen stijging daklozen niet meer aan

Argos heeft de documenten opgevraagd via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Het gaat om opgaven aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van meer dan veertig centrumgemeenten over aantallen dak- en thuislozen en knelpunten in de aanpak. Niet eerder werd deze informatie per regio integraal openbaar gemaakt. Centrumgemeenten zijn verantwoordelijk voor de aanpak van dakloosheid in hun regio.

Nadat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vorig jaar alarmerende cijfers naar buiten had gebracht, kregen gemeenten van het ministerie de opdracht om aantallen daklozen binnen hun regio in kaart te brengen.

Die documenten lezen als een noodkreet: een stijgend aantal zelfredzame mensen en gezinnen dat toch dakloos raakt, meer thuisloze jeugd, jongeren die vanuit de jeugdzorg op straat belanden, miljoenentekorten voor de opvang en steeds zwaardere psychiatrische patiënten die op straat komen. Vrijwel alle gemeenten kampen met een gebrek aan passende en betaalbare woonruimte. De woningnood in de grote steden is groot.

‘Zelfredzame daklozen’


Zo heeft Amsterdam meer dan 2000 economische daklozen, mensen die zichzelf kunnen redden, maar toch geen eigen dak boven het hoofd hebben. Rotterdam meldt 1.300 ‘zelfstandige daklozen’, maar geeft ook aan dat dit waarschijnlijk een onderschatting is. ‘Zelfredzame daklozen’ krijgen geen toegang tot de opvang en zijn dus minder in beeld van opvangsorganisaties. Den Haag geeft 1.100 dak- en thuisloze jongeren op tussen de 18 en 27, meer dan een kwart van het totaal van 4.100 daklozen in de stad.

Dakloze jongeren 


Argos doet sinds maart onderzoek naar het sterk gestegen aantal zwerfjongeren. Volgens schattingen van het CBS is deze groep tussen 2009 en 2019 ruim drie keer zo groot geworden, maar er was nog veel onduidelijk hoe deze groep precies over het land is verdeeld en welke problemen er op gemeenteniveau precies spelen bij de aanpak van dakloosheid.

Amsterdam noemt het gebrek aan woningen als grootste knelpunt: ‘Zowel als oorzaak als voor de oplossing van dakloosheid’. De hoofdstad schrijft aan het ministerie: ‘We zien dat sinds anderhalf jaar onze keten vastloopt: we kunnen de stijgende vraag niet meer behappen.’ In Amsterdam zijn 523 dak- en thuisloze jongeren in beeld die jonger zijn dan 23.

Ook in Den Haag is het belangrijkste knelpunt volgens de gemeente in één woord woonruimte. In de stad gaat het ‘allang niet meer alleen om 'zwervers’, verslaafden en uitgeprocedeerde asielzoekers’. Maar ook om ‘gezinnen en mensen die vanwege schulden uit huis gezet zijn’. Van de duizenden daklozen in en rond Den Haag is ruim een kwart jonger dan 27.

Opvang verstopt 


Utrecht schrijft dat de opvang verstopt is en dat er een groeiende instroom is door onder meer huisuitzettingen en schuldenproblematiek. ‘We ervaren een gebrek aan beschikbare en passende huisvesting. Zowel als oorzaak van dakloosheid (preventie) als oplossing van dakloosheid.’ Van de naar schatting 850 dak- en thuislozen in Utrecht zijn er driehonderd onder de 27.

Ook andere centrumgemeenten kampen met flinke aantallen dak- en thuislozen en vergelijkbare problemen. Voorbeelden zijn Breda, Flevoland (centrumgemeente Almere) en Zeeland (centrumgemeente Vlissingen). Ook zij zien dat bijvoorbeeld meer economisch daklozen, jongeren en vrouwen en zich melden voor opvang. Met name in Zeeland lijken de problemen nauwelijks te overzien. Het ontbreekt aan plannen, samenwerking en geld. Vlissingen en andere Zeeuwse gemeenten verkeren in financiële nood.

Meer onderzoeksjournalistiek?

Lees het uitgebreide achtergrondverhaal op de website van Argos. Of schrijf je in voor de Argos-nieuwsbrief en ontvang automatisch iedere week een selectie van de beste onderzoeksverhalen, podcasts en korte video's.