Waarom je steeds vaker shockerende video's op sociale media ziet

Je noemt het - op z'n engels uitgesproken - gore video's. Van der Zwan legt uit wat dit precies is: "De letterlijke vertaling van gore is zoiets als bloedvergieten. (…) Het zijn video’s waar bloed centraal staat. Dus dan moet je denken aan bloederige, heftige verkeersongelukken. Maar ook suïcides, martelpartijen en daadwerkelijke moorden op allerlei gruwelijke manieren." Ze maakte er de vierdelige 3LAB serie 'Like voor een lijk' over. Ze besloot deze serie te maken doordat een goede vriend haar regelmatig gore video's toestuurde. Ook zag ze het steeds vaker voorbijkomen op sociale media. Dit waren aanleidingen voor haar om dieper in dit fenomeen te duiken.

Waar komt deze fascinatie vandaan?

Deze vriend is geen uitzondering in zijn fascinatie. "Dat mensen hierdoor gefascineerd zijn is heel logisch", vertelt Van der Zwan. "Als je kijkt naar extreem geweld, interpreteert je brein dat als gevaarlijk. De fight or flight response gaat aan." Je brein heeft niet door dat je niet écht bij de gevaarlijke situatie bent en dat het enkel op een schermpje te zien is. De reactie van het brein is hetzelfde. "Daarom trekt het de aandacht van mensen zo sterk." Tijdens het maken van haar serie heeft Van der Zwan zelf ook een hoop shockerende video's gezien en ook zij merkte hoeveel het met je doet. "Ik vergeet die dingen nooit meer."

De fascinatie is dus te verklaren. Waar het volgens Van der Zwan zorgelijk wordt, is dat het steeds makkelijker te vinden is. Sterker nog, je hoeft er niet eens actief naar te zoeken. De meest shockerende beelden kunnen langskomen op sociale media. "Ik heb geleerd tijdens dit onderzoek dat zo gruwelijk als je het kan bedenken, is het gebeurd en waarschijnlijk ook nog eens gefilmd en op het internet gezet", vertelt ze.

Regelmatig gaat het om beelden die omstanders van ongelukken of mishandelingen maken. In plaats van te hulp te schieten, wordt de telefoon erbij gepakt om te filmen. De beelden worden vervolgens online gezet en door de shockfactor gaan deze viraal. "Het begint gewoon met iemand die het filmt en deelt. En dat kan gewoon en dat mag gewoon", zegt ze. Er zijn namelijk geen wetten die deze video’s verbieden.

De rol van techbedrijven

Vooralsnog zorgde online moderatie ervoor dat de beelden goed weggestopt bleven voor het grote publiek. Maar nu techbazen als Musk en Zuckerberg de teugels laten vieren, wordt het probleem groter. "Minder modereren betekent minder kosten en meer winst", legt Van der Zwan uit. Het is voor die techbedrijven dus interessant om de gore video’s juist te laten circuleren. Maar het is niet zonder gevolgen.

"Onderzoek laat zien dat herhaaldelijke blootstelling aan dit soort extreem geweld zorgt voor bijvoorbeeld depressies, PTSS en slapeloosheid", vertelt Van der Zwan. Volgens haar is het bizar dat er geen betere wetgeving voor is. "Waarom mag ik op mijn telefoon zien hoe een baby met een machete vermoord wordt?" Vraagt ze zich af. Zulke beelden zijn gemakkelijk te vinden op het internet en heeft ze zelf ook gezien. "Waarom is het wel verboden als diezelfde baby seksueel wordt misbruikt?"

De beelden zijn gruwelijker dan de meeste mensen zich kunnen voorstellen, en we worden er steeds meer mee geconfronteerd. Van der Zwan vindt het belangrijk om met haar serie aandacht te vragen voor dit fenomeen. "Tech bedrijven faciliteren dat mijn kind straks voorgeschoteld krijgt hoe iemand vermoord wordt."