Nederland zette eigen vaccinonderzoek in de verkoop: vijf vragen over de privatisering

Naar aanleiding van de uitzending vijf vragen over de privatisering van het NVI.

1. Wat was het NVI?

Het instituut was decennialang verantwoordelijk voor de ontwikkeling van vaccins in Nederland. De voorziening van vaccins wordt gezien als overheidstaak en de uitvoering ervan lag bij dit publieke instituut. Het genoot internationaal aanzien: ongeveer een derde van alle huidige vaccins wereldwijd is gebaseerd op techniek uit Bilthoven.

2. Waarom werd zo’n prestigieus overheidsinstituut dan toch geprivatiseerd?

Er begonnen steeds meer barsten in het functioneren van het NVI te komen, vertelt Kuijpers in de uitzending. De kwaliteitseisen voor vaccins zijn door de jaren heen steeds strenger geworden en als kleine producent werd het voor het NVI niet haalbaar hieraan te voldoen.

Begin 2009 besluit minister Ab Klink dan ook om de vaccinfabriek te verkopen. Hij benadrukt wel dat de onderzoekstak van het NVI in overheidshanden moet blijven. Hij ziet namelijk dat er bij farmaceutische bedrijven weinig interesse is om te investeren in onderzoek naar vaccinontwikkeling of -verbetering.

3. Hoe komt het dat de farmaceutische industrie nauwelijks investeert in vaccinontwikkeling?

Voor de farmaceutische bedrijven zijn vaccins niet aantrekkelijk, simpelweg omdat ze er niet genoeg geld mee verdienen als er geen sprake is van een crisis. Dat zag je ook na de uitbraak van eerdere virussen als SARS, er wordt dan even heel veel aandacht aan besteed, maar als de crisis weg is, stopt het onderzoek. Voor farmaceutische bedrijven zijn medicijnen tegen bijvoorbeeld kanker veel aantrekkelijker omdat er altijd vraag naar is. Farmaceuten zijn bedrijven, die als doel hebben om winst te maken en daartoe ook worden gepusht door hun investeerders.

4. Wat is er gebeurd met de onderzoekstak van het NVI?

Ondanks de wens van Klink om de onderzoeksafdeling van het NVI te behouden voor het publieke, besluit zijn opvolger, minister Schippers, toch om ook dit deel te verkopen. ‘Bij dreigingen van virusuitbraken of calamiteiten wil de overheid gebruik kunnen blijven maken van een niet-commerciële organisatie’, valt te lezen in een rapport dat in opdracht van de minister is opgesteld. Dit advies wordt eigenlijk totaal genegeerd. Schippers houdt vast aan haar besluit, ondanks dat ze erkent dat het instituut een publieke taak heeft. Ook in overheidshanden kan de onderzoeksafdeling de publieke zaak niet goed meer dienen, concludeert zij. Het bedrijf heeft door opeenvolgende bezuinigingen te weinig mensen en kennis ‘om alle noodzakelijke taken goed te kunnen vervullen.’

5. Zijn we nu compleet overgeleverd aan de farmaceutische industrie voor onze vaccinvoorziening?

Een pijnlijke conclusie die uit de reconstructie van de privatisering van het NVI te trekken valt is dat het instituut te koop is gezet zonder na te denken over een alternatief. Er werd meermaals gepleit voor het opzetten van een internationaal samenwerkingsverband voor vaccinontwikkeling, maar hier werd geen gehoor aangegeven.

Koolman betoogt in de uitzending dat als overheden de grote farmaceuten willen verleiden tot vaccinontwikkeling, ze hier wel geld tegenover moeten zetten. Zo kunnen overheden er verzekerd van zijn dat onderzoek naar vaccins ook buiten crisistijden door kan gaan. Koolman denkt aan een internationale samenwerking, bijvoorbeeld geleid door de Wereldgezondheidsorganisatie. ‘Virussen zijn geen nationaal fenomeen, dus internationale samenwerking is eigenlijk heel logisch,’ aldus Koolman in Argos.

Meer journalistiek speurwerk?

Argos is het onderzoeksjournalistieke programma van de VPRO en HUMAN. Je hoort Argos op zaterdag van 14.00 tot 15.00 uur op NPO Radio 1. Terugluisteren kan via je favoriete podcastapp of via de website van Argos. Volg Argos ook via Facebook en Twitter.