‘Je houdt bij de doodstraf mensen figuurlijk de hand vast’

In de jaren tachtig vertrok Stapert voor het eerst naar Amerika om gevangen op death row bij te staan. Met de doodstraf komt ook iedere keer weer een einde aan de lange relatie die hij met zijn cliënten heeft. “Je kent iemand heel goed, je gaat samen door een proces en dan kom daar uiteindelijk de situatie dat niets meer werkt.” Stapert is meer dan een advocaat: “Je houdt mensen figuurlijk de hand vast. Je bent advocaat, vertrouwenspersoon en dominee ineen.”

Zonder blinddoek geëxecuteerd

Sinds 1980 is hij bij twee executies aanwezig geweest en heeft hij tien mensen tot vlak voor de voltrekking van de doodstraf bijgestaan. Hoe iemand reageert in deze extreme situatie hangt van de persoon af, zegt Stapert. “De meeste mensen zijn murw geslagen of gewoon verslagen.” Ang Kiem Soei, de Nederlander die twee jaar geleden in Indonesië ter dood werd veroordeeld voor drugssmokkel, bleef volgens Stapert tot het einde moedig. Hij wilde voor het vuurpeloton blijven staan en zonder blinddoek de schutters in de ogen kunnen kijken, vertelt Stapert. Zijn taak als advocaat is om dit praktisch te regelen.

De woede die zijn voormalige cliënt Wilbert Lee Evans - die in 1990 in Virginia tot de dood veroordeeld werd - tot aan zijn executie voelde, kan Stapert misschien nog het meeste begrijpen. “Hij was tot het laatste moment ongelofelijk boos.” Een andere cliënt was zelfs al halverwege het hiernamaals op death row. “Hij was zeer religieus en had een soort zenstaat bereikt. Ik kreeg ook echt het idee dat hij al halverwege was.”

Doodstraf lost niets op

Stapert is na al die jaren nog steeds – in alle gevallen - tegen de doodstraf. Toen hij in de jaren tachtig naar Amerika vertrok vond hij voorstanders barbaren. Door zijn ervaring met slachtoffers begrijpt hij hoe mensen tot een andere conclusie kunnen komen. Toch is Stapert er van overtuigd dat de doodstraf niets oplost, ook niet voor de slachtoffers. “Veel nabestaanden zeggen na de executie dat ze dachten dat het na de doodstraf klaar zou zijn, maar dat is natuurlijk niet zo. De persoon die je bent verloren komt er niet mee terug.”

Deze conclusie is ook de reden dat Stapert blijft doorstrijden. Sinds Amnesty in 1970 campagne is gaan voeren tegen de doodstraf, zijn er honderd landen bijgekomen die het hebben afgeschaft. Wel zegt Stapert dat de landen die het blijven handhaven daar erg volhardend in zijn. Stapert: “We gaan met kleine stapjes vooruit.”