Kan AI het zorginfarct oplossen? 'Er komt geen bot op de stoel van de dokter'

Toekomst AI in de zorg

Naar schatting worden zo'n honderd toepassingen van AI, ofwel artificiële intelligentie, in Nederland ingezet in de zorg of bij ziekenhuizen. "Je zou denken dat het al heel breed wordt ingezet", zegt de hoogleraar cardiologie van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), "maar dat is nog niet zo."

Vooral in de radiologie worden AI-toepassingen nu gebruikt, maar de mogelijkheden zijn legio. Zo zou schizofrenie kunnen worden opgespoord door taalgebruik te analyseren en maandag meldde het UMC Groningen dat ze als eerste ziekenhuis in Europa een chatbot inzetten om schriftelijke vragen van patiënten te beantwoorden.

Oplossing zorginfarct?

De aantrekkelijkheid voor het gebruik van AI ziet Atsma dan ook zeker. "Het zorginfarct waar we het steeds over hebben, is er al." Doordat we ouder worden hebben we meer zorg nodig. Ook de ziektes worden complexer en daarbij wordt het zorgpersoneel zelf ook ouder. Volgens Atsma gaat naar verwachting 30 procent van het zorgpersoneel in de komende tien jaar met pensioen en het is niet zeker dat al deze mensen vervangen kunnen worden. "Ik denk dat AI op bepaalde vlakken en met de juiste voorwaardes ons kan ondersteunen."

Tijd winnen

Volgens hem is er met AI kostbare tijd te winnen. "Het medische vak is omkleed met aanpalende processen zoals administratie, verslaglegging en het opzoeken van gegevens." De berichten die de AI-chatbot van het UMC Groningen verstuurden, worden door veel patiënten zelfs als vriendelijker ervaren. "Die chatbot kan in een milliseconde een aardig briefje schrijven aan de patiënt, waar ik daar vijf minuten over doe."

Door bij sommige processen de arts te ondersteunen, denkt Atsma dat er op termijn misschien juist extra tijd komt om met de patiënt te praten. "En dan wordt het echt een kwaliteitsverbetering."

Toch zal de arts onmisbaar blijven. "We zijn er helemaal niet op uit om een bot op mijn stoel te krijgen. We willen de tijd krijgen om weer de dingen met de patiënt te bespreken die ertoe doen." Daarbij blijft de arts altijd eindverantwoordelijk.

Data en privacy

Maar willen we meer gebruik kunnen maken van AI, dan moet er ook meer data beschikbaar zijn. Want al deze algoritmes moeten ook gevoed worden met, het liefst, lokale data. Daarvan is er nu in Nederland te weinig beschikbaar, waardoor AI ook terugvalt op data verkregen van patiënten in bijvoorbeeld de VS. Maar dat zijn vaak mensen die onder andere omstandigheden leven, waardoor de uitkomsten van AI minder betrouwbaar zijn voor hier.

Atsma merkt enige terughoudendheid bij de ziekenhuizen. "Privacy staat hier natuurlijk bovenaan. Ziekenhuizen zijn snel bang om het verkeerd te doen richting de patiënt." Maar de hoogleraar denkt dat patiënten best bereid zijn hun data geanonimiseerd af te staan voor AI, als je het maar goed uitlegt.

Veilig en betrouwbaar

Volgens hoogleraar Zorgtechnologie Corrette Ploem moet er heel transparant en zorgvuldig gecommuniceerd worden over wat er gebeurt met (anonieme) data van patiënten, en wordt het nog een hele exercitie om te zorgen dat dit op een veilige manier en volgens de Europese richtlijnen ingericht wordt.

"Het belangrijkste is dat we niet als een gek dingen moeten invoeren", zegt Ploem. Wat volgens haar vragen zijn die nog beantwoord moeten worden: hoe ga je zorgen dat mensen regie houden over hun data? Moeten patiënten zelf toestemming geven? Hoeveel zeggenschap hebben ze nog over hun gegevens? Volgens Ploem moet je mensen meekrijgen door transparant te zijn. "Vertrouwen moet je verdienen."