Geschiedenis mag weer leuk en leerzaam zijn

In het theater wordt op een lichte manier via dilemma’s (Mussert of Moskou, Calvijn of Erasmus), verdwenen voorwerpen en de persoonlijke geschiedenis van panelleden de wereld van onze voorouders in herinnering geroepen. Dit alles afgewisseld met herkenbare lichte muziek en een quiz, waarin de bezoekers op hun historische kennis worden getest.

Het programma illustreert hoe onze kijk op geschiedenis de laatste vijftig jaar is veranderd. In de radicale jaren zestig en vooral zeventig en tachtig van de vorige eeuw was er ook wel volop aandacht voor. Maar spraakmakende geschiedenisstudenten en sommige gevestigde historici vonden dat geschiedenis vooral ‘nuttig’ moest zijn en in dienst moest staan van bevrijdingsbewegingen en de arbeidersklasse. We schrijven over de tijd dat het communisme nog heerste achter het IJzeren Gordijn en de Sovjet-Unie nog bestond. Een goed verteld verhaal was minder in tel dan geschiedschrijving die (onderdrukkende) structuren en evenementen blootlegde.

Er waren altijd wel uitzonderingen op de regel, zoals Loe de Jong, die in de jaren zestig met zijn veelbekeken televisieserie De Bezetting de basis legde voor Het koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Het was een 14-delige serie die in de jaren zeventig en tachtig massaal werd verkocht en in talloze huiskamers in de boekenkast prijkte.

En er waren buitenlandse auteurs als Umberto Eco, die in de jaren tachtig met zijn historische roman De naam van de roos Nederland de Middeleeuwen deed ontdekken. Hoogleraar Herman Pleij sloot met zijn goed geschreven boeken aan bij de herlevende belangstelling voor de Middeleeuwen, evenals neerlandicus Frits van Oostrom die in 1996 zelfs bekroond werd met de AKO-literatuurprijs.

Protestgeneratie

Maar de echte doorbraak kwam met de boeken van Geert Mak, die een groot publiek bereikte met Hoe God verdween uit Jorwerd, De eeuw van mijn vader en In Europa. Mak was en is een rasverteller, die geschiedenis niet alleen in zijn boeken maar ook op radio en televisie tot leven brengt.

Radio en televisie bleven niet achter. Ad van Liempt, in oktober te zien in de Grote Geschiedenisshow, bedacht in 1999 het succesvolle televisieprogramma Andere Tijden, waarin kritisch maar ook licht werd teruggekeken op de recente geschiedenis. Begin jaren negentig bracht OVT (Onvoltooid Verleden Tijd) al dezelfde mengeling van kritische en tegelijk lichte geschiedbeschouwing.

Dat is het verschil met veertig jaar geleden. Toen overheerste een kritische blik op geschiedenis - als aan het verleden al waarde werd gehecht, door een protestgeneratie die vooral vooruit wilde kijken en de geschiedenis doorgaans voor het eigen karretje probeerde te spannen. Nu mag geschiedenis weer leuk en leerzaam zijn zonder dat die meteen gekoppeld is aan het project ‘wereldverbetering’. De Grote Geschiedenisshow past in de huidige trend, al zal ze er voor willen waken alleen maar leuk en leutig te zijn, want geschiedenis kent naast vele lichte zijden ook zeer donkere, zoals alleen al de geschiedenis van de twintigste eeuw heeft bewezen.

De Grote Geschiedenisshow is bedacht door schrijfster Nelleke Noordervliet, bekend van eigentijdse en historische romans als Vrij man en Pelican Bay, en historicus Jos Palm, presentator van het historisch radioprogramma OVT op NPO Radio 1. Zij kennen elkaar van dit radioprogramma en meenden dat geschiedenis niet alleen op de radio of in boeken maar ook in het theater tot leven kan komen. Zo werd de Grote Geschiedenisshow geboren, waarin onder hun regie een wisselend panel optreedt van bevriende historici als Fik Meijer en Ad van Liempt, schrijvers als Frank Westerman en Annegreet van Bergen en televisiepresentatoren als Hanneke Groenteman en Philip Freriks.

Historicus Wim Berkelaar is verbonden aan het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme aan de VU. Vanavond is hij met schrijfster Nelleke Noordervliet te gast in Langs de Lijn En Omstreken, vanaf 20.30 uur op NPO Radio 1.