Theaterstuk over het rotleven in Veenhuizen

Het verhaal heeft de Drentse toneelregisseur Tom de Ket zo gegrepen dat hij er nu een voorstelling over heeft gemaakt, Het Pauperparadijs. Hoe zit het verhaal nou in elkaar?

We gaan even terug naar de 19e eeuw. Generaal Johannes van den Bosch wilde de enorme armoede aanpakken in Nederland. Daarvoor bedacht hij, met instemming van Koning Willem I, de zogenoemde heropvoedingsgestichten. Een daarvan kwam in het Drentse Veenhuizen. Dat hij juist hier wilde beginnen was niet geheel toevallig. Er woonden weinig mensen in Drenthe en het landschap was voor een groot deel onontgonnen. Perfect voor de paupers dacht Van den Bosch, want zo konden ze landbouwgrond creëren, wat weer geld opleverde voor het project van de generaal.

Mislukking

Het experiment ontstond uit idealistische motieven, maar liep uit op een mislukking. Tom de Ket zegt daarover: ‘Van den Bosch pakte het te groot aan, waardoor hij de menselijke maat vergat.’

Het volk was in eerste instantie nog wel positief over het experiment. Van den Bosch richtte de Maatschappij der Weldadigheid op, waarin twintigduizend notabelen het project financieel steunden, voor een stuiver per week. Dat was in die tijd aardig wat geld. Maar op een gegeven moment waren ze er klaar mee. Niemand in de buitenwereld wilde nog met de heropgevoede paupers te maken hebben. Met als gevolg dat de pot met geld langzaamaan leeg raakte. De Staat wilde niet helpen. Van de Bosch stapte op waarna het parlement besloot om de paupers te laten zitten in Veenhuizen. Ze werden achter slot en grendel gezet en aan hun lot overgelaten. Bewakers hielden de wacht, paupers moesten werken.

Het is een verhaal dat nog bij velen onbekend is. Dat gold ook voor De Ket. ‘Ik groeide op in Assen, dat ligt zo’n beetje naast Veenhuizen. Maar wij hadden hier nog nooit van de paupers gehoord.’ Dat is ook mede de aanleiding voor de regisseur om het verhaal nu in een theatervoorstelling te gieten. 18 juni gaat de voorstelling in première, in Veenhuizen. Daar waar nu de gevangenis staat, maar wat in de 19e eeuw nog de plek was waar paupers nog dachten heropgevoed te worden.

Tom De Ket is dinsdagavond te gast in Langs de Lijn En Omstreken vanaf 20.30 uur op Radio 1