Stank voor dank voor de hofhouding na het beschermen van het Oranje-bezit in WOII

De koningin vlucht

Alhoewel het breed in de media werd uitgemeten, gaat maar een klein deel van het boek over de NSDAP-lidmaatschapskaart van prins Bernhard. Want in de oorlog, de jaren ervoor en erna, gebeurde er nog veel meer bij de Oranjes. Terwijl de koninklijke familie aan het begin van de oorlog halsoverkop naar Engeland vluchtte, bleef alles en iedereen verder achter. Hoe het Hof die moeilijke jaren van de Duitse bezetting doorkwam en hoe zij zich om de bezittingen van Wilhelmina en de haren bekommerden bleef onderbelicht. Tot nu.

Flip Maarschalkerweerd, voormalig directeur van het Koninklijk Huisarchief, vond een archief van de beheerder die aangesteld was door de Duitsers. Deze beheerder had tot in detail opgeschreven wat er allemaal gebeurd was toen de Oranjes waren gevlucht. "In mijn eigen weekend trok ik zo’n doos open, pakte er een stuk uit en wist ik niet wat ik aan ging treffen. Het was een fraai en compleet archief."

Duitse toezichthouder

Karl Bockamp werd tot toezichthouder benoemd op de hoforganisatie. In 1941 onteigenen de Duitsers alle Oranje-eigendommen. "Dan krijg je een hele andere situatie. Het is geen toezicht houden meer. Alles is van de Duitsers en zij wilden alles verkopen." Bockamp heeft toen een diplomatieke rol aangenomen met als uitkomst een gunstige deal voor Nederland: de Duitsers zouden alles verkopen aan de Nederlandse Staat.

Openlijk is Bockamp niet tegen de Duitsers geweest. "Maar hij had zeker een fijne verstandhouding met het Nederlandse hof", aldus Maarschalkerweerd. "Zo moet hij gezien hebben dat er mensen in de paleizen verstopt werden en dat er valse identiteitsbewijzen kwamen."

De terugkeer van Wilhelmina

De grote zorg voor de koninklijke bezittingen, en soms ook regelrechte daden van verzet door het achtergebleven Hof, werden echter bij de terugkeer van koningin Wilhelmina, direct na de oorlog, nauwelijks gewaardeerd. "Geen eer ontvangen is een understatement", vertelt Maarschalkerweerd. De koningin wilde niet meer terugvallen op haar oude hofhouding. "Zij was veranderd, maar haar hofhouding functioneerde nog steeds volgens vooroorlogse formats."

De koningin dacht dat heel Nederland in het verzet had gezeten. En wanneer ze haar hovelingen vroeg in welk concentratiekamp ze hadden gezeten, reageerden zij niet zoals zij wilde. "Ze zeiden: 'Ik heb niet in een kamp gezeten.' Dat klopte niet bij het heroïsche beeld van de oorlog dat zij in haar hoofd had zitten." Het ging zelfs zo ver dat mensen die bijvoorbeeld al vele jaren trouw hadden gediend onder de Oranjes, van de ene op de andere dag, zonder uitleg, de laan uit werden gestuurd. "Wilhelmina is voor mij van haar voetstuk gevallen", zegt Maarschalkerweerd. In 'De Achterblijvers' zet hij het zoeklicht op een onderbelicht hoofdstuk van het Koninklijk Huis en de hofhouding tijdens en pal na de Duitse bezetting.