'Politiemensen moeten wettelijk vastgelegde veteranenstatus krijgen'

Volgens Struijs krijgt zo'n 5 procent van de politiemensen te maken met mentale problemen als gevolg van het werk op straat. Een deel daarvan ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSS), psychische en lichamelijke klachten als gevolg van schokkende gebeurtenissen. Het aantal politiemensen dat melding doet van PTSS neemt toe, blijkt uit cijfers van de politie. In 2015 waren het er 276, in 2020 ging het om 325 meldingen. Toch is dat volgens de NPB maar een beperkt deel van de getroffen agenten. ,,Er zit veel schaamte bij politiemensen, bij mentale blessures word je binnen de politie snel weggezet alsof je gek bent.”

Veteranenstatus

Een wettelijk vastgelegde veteranenstatus zal volgens de NPB helpen om politiemensen met PTSS het gevoel te geven dat hun inspanningen erkend worden. "Los van snellere toegang tot zorg zal een veteranenstatus ook leiden tot erkenning in de samenlevin", zegt voorzitter Struijs. "Dat mensen kunnen zien: deze man of vrouw heeft zich jarenlang ingespannen voor onze maatschappij." NPB-bondssecretaris Nine Kooiman vindt dat de politiek aan zet is. "Politiemensen krijgen door een veteranenwet eindelijk de status die ze verdienen. Daarbij hoort voor agenten met PTSS ook een versneld recht op zorg."

De NPB denkt dat een veteranenstatus voor politiemensen met bijbehorende faciliteiten ongeveer 15 miljoen euro per jaar gaat kosten. "Dat is een schijntje als je kijkt naar wat dit gaat doen voor politiemensen", zegt Struijs. "Eindelijk erkenning voor alles wat ze op straat voor hun kiezen krijgen."

Nieuw stelsel

PTSS is door de politie sinds 2013 aangemerkt als beroepsziekte. Momenteel wordt er gewerkt aan een nieuw stelsel voor letsel en ziekte die werkgerelateerd zijn. Dat stelsel zal gericht zijn op herstel en re-integratie en waar nodig financiële compensatie, onder meer voor agenten met PTSS.

Volgens de NPB wijst alles er op dat het nieuwe stelsel uitsluitend gaat gelden voor nieuwe gevallen. Daardoor valt een groep van vele honderden agenten tussen wal en schip, zegt de vakbond: zij zitten tussen het nieuwe en het oude stelsel in. Deze groep heeft vaak al een uitkering smartengeld gehad als compensatie voor het leed dat ze hebben meegemaakt, maar wacht nog op vergoeding van materiële kosten, omdat ze financieel in de knel zijn gekomen door hun ziekte.

In het aanbod dat deze groep politiemensen krijgt, wordt het al uitgekeerde smartengeld gedeeltelijk verrekend met de toekenning van materiële schade. "Het vermengen van die twee bedragen is een hele slechte zaak", vindt Struijs. "Het doet agenten heel veel pijn dat ze zich nu moeten doodvechten voor een stuk erkenning. En dat terwijl ze jarenlang soms wel driehonderd doden hebben gezien, en dat allemaal om de maatschappij veilig te houden."

Volgens een woordvoerder van de korpsleiding van de politie wordt het nieuwe stelsel voor agenten met PTSS nog uitgewerkt, maar vallen oude dossiers onder het oude stelsel of onder overgangsrecht. De woordvoerder zegt dat in het nieuwe stelsel politiemensen direct zorg en financiële ondersteuning krijgen, terwijl medewerkers nu de politie als werkgever aansprakelijk moeten stellen. In het nieuwe stelsel zal smartengeld wel lager uitvallen, maar zal restschade ruimhartiger worden vergoed. Dat betekent voor agenten uit de tussengroep dat een deel van hun smartengeld wordt verrekend. Maar volgens de woordvoerder komen de agenten nog steeds op een bedrag uit dat "ruim boven hetgeen ligt wat bij organisaties buiten de politie wordt berekend" en zijn de voorstellen "redelijk en billijk."

De politie zegt zich ervan bewust te zijn dat gesprekken over schadevergoedingen stressvol zijn voor agenten met PTSS, en zegt daarom in goed overleg tot een oplossing te willen komen die voor beide partijen passend is. "De energie moet naar herstel en rust gaan", zegt de woordvoerder.

CDA-Kamerlid Hilde Palland vindt het belangrijk dat er zorg wordt gedragen voor politiemensen met PTSS. "Het kabinet moet hierover in gesprek gaan met de politievakbond, met name om te zorgen voor goede voorzieningen van oud-agenten en knelpunten in de overgang naar het nieuwe stelsel met elkaar op te lossen", zegt Palland.

Het Onderzoeksbureau, aflevering 7

In de podcast spreken twee agenten met PTSS over hun ervaringen. Bij de Stichting Politie Veteraan, die politiemensen met PTSS helpt om met hun aandoening om te gaan, kunnen ze met lotgenoten en hulpverleners praten. Motoragent Rob Nat zag jarenlang dode mensen, na verkeersongelukken, misdaden of zelfdodingen. In 2019 brak hij, zo erg dat hij niet meer wilde leven. "Ik sliep al jaren slecht, het ging eigenlijk al tijden niet meer. Maar het was een tijd dat janken niet mocht. Toen bleek dat ik al jaren PTSS had."

Toch wil hij uiteindelijk weer terugkeren bij de politie. "Ik vind het heel erg dat ik er niet kan zijn voor mijn collega's, maar ook voor de andere mensen op straat. Ik zou het liefste morgen weer beginnen, maar ik kan dat niet. Ik ben politieagent, in hart en nieren. Dat is wie ik ben."

Het Onderzoeksbureau

Het Onderzoeksbureau is een podcast van Omroep WNL, waarin journalisten Sandra van den Heuvel en Bram Endedijk elke twee weken duiken in een wereld van misdaad of misstanden. De zevende aflevering van Het Onderzoeksbureau over politiemensen met PTSS is te beluisteren via Spotify, Apple of de podcast-app van de NPO.