Politieonderzoeker: 'Dit was de rel der rellen'

Ferwerda onderscheidt drie typen rellen. Massa-gestuurde rellen ontstaan vaak rondom demonstraties met activisten. Een tweede type is de afspraak-gestuurde rel. Dit zijn rellen met hooligans of tussen extreemrechts en -links die met elkaar op de vuist gaan. Vervolgens heb je ook nog de incident-gestuurde rel. Deze ontstaat volgens de onderzoeker "als een lont in een kruitvat" wanneer er bijvoorbeeld een persoon wordt neergeschoten door de politie, waarna er rellen ontstaan in een wijk.

Combinatie rellen

"Wat we gisteren zagen, was een combinatie van al die drie type rellen", legt Ferwerda uit. Dit maakt het voor de politie en overheid lastig om op te treden. "De politie heeft mensen gewaarschuwd om te vertrekken en mensen een uur de tijd gegeven. Als mensen dan blijven, dan kan de politie ook geen onderscheid meer maken tussen de groep die bewust komt om te rellen en uitgerust is met wapens en de mensen die een statement willen maken."

"Zo kan het gebeuren dat ook, tussen aanhalingstekens, onschuldige slachtoffers vallen", zegt Ferwerda. "Je moet daar gewoon niet zijn op dat moment."

Volgens Ferwerda gebruiken de geweldplegers de gelegenheid als podium om te rellen. "En ze gebruiken mensen die het niet eens zijn met het coronabeleid daarbij als schild."

Politieke redenen

Volgens terreurexpert en hoogleraar geschiedenis Beatrice de Graaf zijn de rellen van afgelopen weekend niet uniek voor Nederland. Ze noemt de krakersrellen in de jaren '80 en de grote jongerenrellen op het Binnenhof in de jaren '90. "Het is een beetje in de publieke gedachte weggezonken."

Wat wél uniek is, is de politieke boodschap van de rellen en de hoek waaruit ze komen. "Wat anders is, zijn situationele verbanden die mensen leggen. Eerdere rellen waren minder politiek." Waar de krakersrellen vooral vanuit linkse groepen voortkwam, zijn nu meer radicaal en zelfs extreem rechtse groepen betrokken zoals Pegida en Nederland in Opstand, vertelt De Graaf.

Ook de opzwepende werking van sociale media is anders dan bij eerdere grootschalige rellen. "Je ziet dat jongeren elkaar oproepen via Snapchat en Telegram en ze plunderingen livestreamen. Ze kennen elkaar ook punten toe. Het wordt een soort computerspel, gamification heet dat."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.