Tabaksfabrikanten betalen supermarkten voor verkoopafspraken

Fabrikanten betalen voor de toegang van een merk tot het schap, een plek op ooghoogte en het aantal slots dat een merk inneemt in de breedte. Medewerkers van de tabaksindustrie komen de schappen regelmatig controleren. Bij goede omzetcijfers krijgen supermarkten naast geld soms ook aanstekers en vloeitjes, zeggen medewerkers. Volgens een anonieme insider die zicht heeft op de afspraken zijn er per keten jaarlijks bedragen van tonnen mee gemoeid.

Soortgelijke bevindingen bij tabaksspeciaalzaken werden door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit eind 2019 aangemerkt als illegale promotie. Reclame voor tabaksproducten is in Nederland sinds 2002 verboden. Volgens de NVWA valt 'iedere verkoopafspraak die het doel heeft de verkoop van een tabaksproduct te bevorderen' hieronder. Tabaksfabrikanten opereren op de grens van de wetgeving en overtreden deze regelmatig.

Japan Tobacco International werd twee jaar terug beboet voor exclusiviteitscontracten met studentenverenigingen, waar tegen betaling alleen de merken van JTI werden verkocht. Dezelfde afspraken tussen festivals en Philip Morris en British American Tobacco leidde in 2019 tot boeteoplegging door de NVWA.

Lees en luister hier uitgebreid over het onderzoek naar sluipmarketing van de tabaksindustrie

De inspectiedienst liet eerder al weten een onderzoek te starten. Als de door onderzoeksplatform Argos en The Investigative Desk genoemde voorbeelden "dagelijkse praktijk blijken te zijn, dan zal de NVWA hiertegen optreden", aldus een woordvoerder.

Albert Heijn en Jumbo geven aan niet inhoudelijk te willen reageren zolang het NVWA-onderzoek loopt. Philip Morris, British American Tobacco en Japan Tobacco International zeggen geen inhoudelijke uitspraken te doen over commerciële afspraken. Hein Jan Sträter van branchevereniging VSK erkent dat de afspraken er zijn maar zegt deze niet als reclame te zien.

Reactie staatssecretaris Blokhuis

Staatssecretaris Paul Blokhuis, verantwoordelijk voor het tabaksbeleid en de handhaving, ziet bij festivals en supermarkten 'onoorbare dingen' gebeuren. "Maar het is lastig daar een vinger achter te krijgen. De NVWA is er nu mee bezig en legt boetes op, die moeten afschrikken."

Blokhuis wil het percentage rokers, dat al jaren schommelt rond de 19%, in 2040 hebben teruggebracht naar 5% en beoogt deze vormen van reclame onmogelijk te maken. Hij zegt binnenkort bij de ministerraad te pleiten voor meer mankracht voor de NVWA. "Ik wil het deze industrie, die legaal is omdat we dat nu eenmaal in Europa hebben afgesproken, het zo moeilijk mogelijk maken hun vergiftigde producten te kunnen verkopen."

The Investigative Desk bezocht in totaal 94 supermarkten, nam en analyseerde foto’s van de schappen en sprak met tientallen werknemers.

Meer journalistiek speurwerk?

Argos is het onderzoeksjournalistieke programma van de VPRO en HUMAN. Je hoort Argos op zaterdag van 14.00 tot 15.00 uur op NPO Radio 1. Terugluisteren kan via je favoriete podcastapp of via de website van Argos. Volg Argos ook via Facebook en Twitter.