Kabinet ging uit van afschrikkende werking bij asielmaatregelen

Ambtenaren stellen in een notitie, na vragen van betrokken bewindslieden over de gevolgen van verlengde procedures: "De maatregel dient als voorzorgsmaatregel en heeft een belangrijke signaalwerking." Volgens toenmalig staatssecretaris Dijkhoff was de verlengde asielprocedure alleen bedoeld om de IND te ontlasten en claims van asieladvocaten te voorkomen. Het ministerie weerspreekt dat de 'signaalwerking' een reden was voor het besluit.

'Wettelijke beslistermijn'

Het draait allemaal om de term 'wettelijke beslistermijn': de tijd die immigratiedienst IND maximaal mag nemen vóór de start van de asielprocedure. Tijdens de migratiecrisis van 2015-2016 kwamen zoveel migranten het land binnen dat het kabinet besloot om die termijnen op te rekken van 6 naar 15 maanden. Nadelig voor migranten, want langere procedures betekenen ook langere periodes in de asielopvang en langer wachten tot er sprake kan zijn van werk of gezinshereniging.

'Signaalwerking'

Uit stukken die De Nieuws BV heeft opgevraagd met een beroep van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) blijkt echter dat ook rekening werd gehouden met een afschrikwekkende werking bij de besluitvorming. Op een overleg van betrokken bewindspersonen (BWO) op 4 februari 2016 werd besloten om de wettelijke termijnen te laten verlengen

Tijdens een eerder overleg werden daarvoor een aantal vragen gesteld aan ambtenaren over de gevolgen van het besluit. In een zogeheten'scenario' schetsen zij de gevolgen voor het BWO op 4 februari: "De maatregel dient als voorzorgsmaatregel en heeft een belangrijke signaalwerking."

Productieverlies en extra kosten

Voor de uitvoering had de maatregel volgens dezelfde ambtelijke notitie ook gevolgen. Het stuk schetst dat procedures, hoewel niet in alle gevallen, wel langer zullen duren. De IND zou daardoor kampen met meer mensen in de opvang ('voorraadvorming'), 'waarmee ook altijd logistieke uitdagingen gepaard gaan'.

Daarnaast zou er sprake kunnen zijn van 'productieverlies' en 'extra kosten'. De Tweede Kamer is daar destijds niet van op de hoogte gesteld.

Duurde het ook langer?

Volgens het kabinet moest de maatregel genomen worden om te voorkomen dat asieladvocaten claims konden indienen. De gemiddelde wachttijd voor asielbeslissingen was namelijk al opgelopen tot 7 maanden; één maand langer dan de IND erover mocht doen volgens de wet.

"Het is een soort verzekeringspolis", zei toenmalig staatssecretaris Klaas Dijkhoff tegen de Tweede Kamer. Meer mensen aannemen was bovendien geen oplossing volgens hem, omdat de kwaliteit onder druk zou komen te staan. 50 procent van de IND-medewerkers zou begin 2016 al bestaan uit relatief onervaren nieuwelingen.

Volgens officiële cijfers van het ministerie viel de wachttijd voor asielzoekers die voor het eerst asiel aanvroegen zowel in 2015 als in 2016 bij meer dan 90 procent binnen de wettelijke termijn. Volgens het ministerie was dat niet gelukt zonder het oprekken van de termijnen aan het begin van 2016.

Reactie Ministerie

In een reactie laat het Ministerie het volgende weten: "Als we het persbericht lezen, geeft dat (ondanks nuance) geen eerlijk beeld van besluitvorming begin 2016 hierover. Dat zit op twee niveaus. Op het wat en op het waarom:

Op het wat

Het persbericht wekt op zijn minst de indruk dat er is besloten iets te doen waardoor mensen langer op hun besluit moesten wachten. Dat is niet het geval. Er is juist opgeschaald en extern geworven om mensen minder lang te laten wachten. Dat de maximale wettelijke termijn is opgehoogd heeft er echt niet toe geleid dat mensen langer op hun besluit moesten wachten.

Het ophogen van de wettelijke termijn gebeurde op basis van een artikel dat specifiek voor zo een situatie van hoge instroom is opgesteld, te weten artikel 42, vierde lid, vreemdelingenwet 2000. Dit ophogen betekent enkel dat de maximum termijn hoger wordt en niet dat de werkelijke termijn hoger wordt. Die werkelijke termijn was door de hoge instroom al opgelopen tot boven de 6 maanden.

Met het verlengen van de maximum beslistermijn kon voorkomen worden dat IND verloren zou gaan aan het behandelen van ingebrekestellingen vanwege termijnoverschrijdingen en het afhandelen van dwangsommen en beroepen bij rechtbank wegens niet tijdig beslissen.

Op het waarom

Dat de reden van het verhogen van de maximum beslistermijn zou hebben gelegen in het onaantrekkelijk maken van Nederland of de signaalwerking is niet juist. Ten eerste omdat, zoals hiervoor is aangegeven er geen besluit is genomen waardoor het langer ging duren voor er een beslissing werd genomen. Dan is het dus evenmin logisch dat de achtergrond van het besluit was de signaalwerking.

Wel zijn er twee andere zaken gebeurd die een relatie hebben met signaalwerking. Er is extra capaciteit gezet op zogenoemde Dublin zaken en aanvragen van veilige landers. Die extra inzet was wel bedoeld als signaalwerking. Die aanvragen verstoppen grotendeels onnodig het systeem en het is in ieders belang dat oneigenlijke aanvragen tegengegaan worden. Vandaar die signaalwerking.

Later is die signaalwerking zelfs geformaliseerd in wat het sporenbeleid is gaan heten. En ander aspect was dat er bij een deel van de, vaak Syrische, asielzoekers onrust ontstond over de toegenomen doorlooptijden. Om in elk geval helderheid aan deze groep te bieden is een brief opgesteld over de termijnen.

Daarover is ook de kamer geïnformeerd en er is ook media-aandacht geweest voor die verwachtingenbrief. Van die brief kan en zal tevens een signaalwerking uit zijn gegaan naar asielzoekers die nog onderweg waren en nog een keuze voor een bestemmingsland moesten maken.

Dat betekent niet dat signaalwerking de keuze voor het verhogen van de wettelijke maximumtermijn heeft bepaald. Het was de inzet van een wetsartikel dat specifiek voor die situatie was geschreven.

Dat de IND in 2016 grotendeels heeft kunnen beslissen binnen de wettelijke termijn is te danken aan deze maatregel. Wanneer de maatregel niet was genomen was het deel dat buiten de termijnen was gekomen aanzienlijk groter geweest."

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.