Zomerlezen: hoe overleef je in een narcistische wereld?

Stel: je hebt een relatie en je bent constant bezig met superieur zijn aan je partner. Je voelt je beter dan anderen, kijkt op mensen neer en je ziet relaties met vrienden of je geliefde als een competitie. Voldoe je aan deze voorwaarden? Dan ben je waarschijnlijk een narcist. Maar hoe is het om te leven als narcist, en hoe ontwikkelt iemand een narcistische persoonlijkheid?

Focus sprak hier een uur lang over met ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman, schrijver van het boek Bewonder mij!. Daarin beschrijft hij hoe narcisme ontstaat bij kinderen, en hoe ouders en leraren gezonde zelfwaardering kunnen stimuleren zonder narcisme op te wekken.

Lezen in het Donker

Lezen in het Donker is al twee jaar een vast onderdeel van Focus Radio, het wetenschaps- en geschiedenisprogramma op NPO Radio 1. Schrijvers van recente non-fictieboeken praten daarin een uur lang over hun boek, lezen er uit voor en nemen hun eigen favoriete muziek mee.

Focus blikt deze zomer terug op een aantal van de leukste afleveringen van Lezen in het Donker. Om naar te luisteren op het strand of in je hangmat – of als inspiratiebron voor een mooi vakantieboek.

Persoonlijkheidstrek, geen ziekte

Narcisme is geen ziekte, maar een alledaagse persoonlijkheidstrek die je in meer of mindere mate kunt hebben. Om jezelf een narcist te mogen noemen, moet je volgens Brummelman aan drie belangrijke kenmerken voldoen: Je voelt je superieur aan anderen. Je kijkt op anderen neer. En je ziet relaties met anderen als een competitie.

"Hoewel je neerkijkt op andere mensen, heb je ze ook nodig als publiek om jou te bewonderen. Het is eigenlijk een voortdurende worsteling om ervoor te zorgen dat mensen jou net zo positief zien als jij jezelf ziet. Dat dat een zwaar juk is om te dragen blijkt wel uit het feit dat een narcistische persoonlijkheidsstoornis vaak gepaard gaat met angst, depressie en verslaving."

Niet alleen tevreden, ook verheven

Blij en tevreden zijn met jezelf, wie wenst dat nou niet? Het lijkt misschien wel een milde vorm van narcisme te zijn maar het is totaal iets anders. Als onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam ontdekte Brummelman dat narcisten en mensen met een hoge zelfwaardering in een belangrijk opzicht van elkaar verschillen. Mensen met hoge zelfwaardering hebben het gevoel dat ze waardevol zijn, ongeacht hoe ze ze zich verhouden tot andere mensen, die in hun ogen ook waardevol zijn.

Narcisten daarentegen zijn niet zozeer tevreden met zichzelf maar voelen zich vooral boven andere mensen verheven. "Relaties zijn voor hen veel competitiever. Er kan maar één persoon de beste zijn en dat ben ik. Iedereen die mij in de weg staat is waardeloos, iedereen die mij kan helpen is waardevol. Dus het is een hele instrumentele manier van relaties aangaan met andere mensen." Narcisten hebben dan ook bijna geen warme, hechte relaties.

Narcisme-epidemie?

Sommige psychologen praten over een narcisme-epidemie. Brummelman vindt dat geen juiste term omdat 'narcisme niet zomaar is komen opzetten, maar is ontstaan onder invloed van decennialange culturele invloeden'. Hij deelt wel de zorgen over de toename van narcisme onder jongere generaties in onze samenleving.

Nieuwsgierig geworden? Zoek dan zelf door de inmiddels 86 afleveringen van Lezen in het Donker.

Dit is een ingekorte versie van een artikel dat eerder verscheen op nporadio1.nl.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap