Reporter Radio: Psychiatrische labels die blijven plakken

Patiënten die psychische problemen hebben worden in de geestelijke gezondheidszorg door een hulpverlener geclassificeerd. Deze classificatie gebeurt aan de hand van de DSM 5, een handboek voor psychische stoornissen. De patiënt krijgt een label op basis van de kenmerken van een bepaalde stoornis. Het gaat dan bijvoorbeeld om een bipolaire stoornis of schizofrenie.

Een label is nodig voor wetenschappelijk onderzoek. Ook is een label nodig om de behandeling bij de zorgverzekeraar vergoed te krijgen. Maar in de praktijk is het moeilijk om een label te wijzigen. Ook al heeft iemand jarenlang geen last meer van de symptomen van de stoornis. "Het nadeel met psychiatrische classificaties is dat ze overal komen te staan", zegt Laura Batstra, universitair docent pedagogiek. "En het is lang niet altijd makkelijk om er vanaf te komen."

Lopende apotheek

Joost Rompa is één van de mensen die op twintig jarige leeftijd geclassificeerd is met een bipolaire stoornis. Rompa heeft een traumatische jeugd gehad. Zijn moeder had psychische problemen en kon hem niet opvoeden, zijn vader had een alcoholprobleem. Rompa kreeg het label 'bipolaire stoornis' en kreeg allerlei medicatie voorgeschreven. "Ik kreeg daar allerlei nare bijwerkingen van. Ik voelde me met al die medicijnen een lopende apotheek en het hielp mij niet met mijn problemen", vertelt hij in Reporter Radio.

Na twintig jaar besluit Rompa het heft in eigen handen te nemen. Hij bouwt zijn medicatie af en komt bij een andere behandelaar terecht, waar hij inmiddels is geclassificeerd met PTSS. "Ik was niet ziek. Mijn gezinssituatie was ziek. Terwijl ik door mijn voormalige psychiaters werd gezien als iemand met een bipolaire stoornis, die medicatie nodig had. Ik kan nu eindelijk beginnen aan mijn herstel."

Volgens buurtpsychiater Remke van Staveren, die patiënten met psychiatrische problemen laagdrempelige zorgt biedt, zegt een label zonder diagnose weinig. "Het label is eigenlijk een soort van lege huls. Het zegt niets over de specifieke kenmerken van het probleem. En daarom is ook de diagnose heel belangrijk, het verhaal van de patiënt. Als je alleen hulp biedt op basis van de classificatie, behandel je alleen de symptomen. Terwijl het ook om de oorzaken van het probleem gaat."

Leven lang pillen

Laura Batstra van de universiteit van Groningen pleit voor een 'ontclassificeerpoli' om te kijken of iemand nog wel aan de criteria van de stoornis voldoet. "Het helpt niet als je zegt dat iemand zijn leven lang pillen moet slikken. En dat ze een ziekte hebben waar ze nooit meer van afkomen. Dat is in veel gevallen onterecht."

Ook Jim van Os, hoogleraar psychiatrie, vindt dat er nog teveel aan labels wordt vastgehouden. Van Os: "Iedere patiënt heeft weer een eigen persoonlijk verhaal. Een verhaal dat niet in dat hokje van de DSM past." Volgens Van Os is het beter om de classificaties niet meer te gebruiken. Hij vindt dat er in meer algemene termen als depressies moet worden gesproken.

Volgens de richtlijnen in de GGZ moet een behandeling om de zoveel tijd tegen het licht worden gehouden. Uit een enquête van MIND, de koepel van cliënten- en familieorganisaties in de GGZ, blijkt dat dit niet altijd gebeurt. Zo'n 57 procent van de cliënten zegt dat hier niet of nauwelijks sprake van is. "Mensen krijgen het gevoel dat het label bepalend is voor de behandeling, terwijl het moet gaan om de verhaal van de persoon en zijn of haar wensen", zegt Mariëlle van den Berg van MIND.

Meer in de uitzending van Reporter Radio a.s. zondag om 19.00 op NPO Radio1. Voor tips mail de redactie: reporterradio@kro-ncrv.nl

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.