Wetenschappers maken chimera van mens en aap

De wetenschappers dienden menselijke stamcellen toe aan zes dagen oude embryo's van de apensoort Macaca fascicularis. Een dag later waren 132 van deze embryo's nog in leven. Na tien dagen ontwikkelden 103 embryo's zich nog, en na 19 dagen nog drie. De menselijke stamcellen droegen tijdens de ontwikkeling bij aan de aanmaak van weefsel in de embryo's. In eerdere proeven in muizen en varkens overleefden veel minder menselijke cellen het, en veel korter.

Een analyse van de embryo's maakte duidelijk dat de mensen- en apencellen duidelijk met elkaar communiceerden. De onderzoekers zagen meerdere nieuwe en sterkere communicatiekanalen ontstaan tussen de cellen. Ze hopen in een volgend onderzoek te ontcijferen hoe deze communicatie precies plaatsvindt op moleculair niveau.

Het mag duidelijk zijn dat dit onderzoek, gepubliceerd in Cell, een mijnenveld van netelige ethische vraagstukken oplevert. De kruising tussen mensen en andere dieren - zeker als het om apen gaat - roept morele verontwaardiging op en vragen die niemand eenvoudig kan beantwoorden. De onderzoekers benadrukken dan ook dat ze zich aan alle nationale en internationale richtlijnen hebben gehouden.

Van knaagdier tot aap en mens

Chimera's van verschillende soorten zoogdieren worden al sinds de jaren zeventig ontwikkeld, maar dan ging het vaak om kruisingen van knaagdieren. Een nieuwe techniek maakt het sinds kort mogelijk om apenembryo's voor langere tijd buiten het lichaam in leven te houden, wat de nieuwe proeven mogelijk maakte.

De onderzoekers hopen niet alleen dat hun proeven nieuwe fundamentele kennis oplevert over de biologie van de mens, maar ook dat ze concrete toepassingen krijgen. Het zou bijvoorbeeld nieuwe modellen op kunnen leveren voor het testen van nieuwe geneesmiddelen. Ook kan de techniek op de langere termijn wellicht bijdragen aan de ontwikkeling van donororganen voor de mens in andere dieren.

Toestemming?

In een apart artikel gaat Cell in op vier ethische overwegingen rond dit onderzoek. Ze benadrukken het belang van het welzijn van de gebruikte dieren, vooral nu het om primaten gaat. Van dit soort apen wordt aangenomen dat ze mentaal het dichtst bij de mens staan. Een andere overweging is de herkomst van de menselijke cellen. Daar wordt in het onderzoek met geen woord over gerept, terwijl het voor de hand ligt dat er voor het gebruik van die cellen wel expliciet toestemming moet worden gegeven.

De weerstand tegen de vermenging van de mens met andere dieren noemt het blad zeer begrijpelijk. Tegelijkertijd zou het beëindigen van dit soort onderzoek flinke gevolgen hebben, onder meer voor de ontwikkeling van hartkleppen voor mensen. Ten slotte constateert Cell dat het om proeven in en laboratoriumsetting gaat. De embryo's waren nooit levensvatbaar, en dit onderzoek maakt op geen enkele manier duidelijk of dat ooit wel het geval zal zijn.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap