Waarom we niet zonder rituelen kunnen

"Rituelen zijn werkelijk alomtegenwoordig, vaak zonder dat we dat beseffen. We kunnen er niet zonder." Dat zegt Herman de Dijn, Emeritus hoogleraar aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven. "Er is niets in het leven dat werkelijk waardevol en belangrijk is, zonder dat het omgeven wordt door rituelen. Dat gebeurt met alle grote gebeurtenissen in het leven: geboorte, sterven, het huwelijk."

Als zuurstof voor de mens

In zijn boek Rituelen: Waarom we niet zonder kunnen schrijft De Dijn dat we rituelen nodig hebben als zuurstof. Waarom? "Dat heeft ermee te maken dat wij mensen zijn. Mensen zijn wezens die niet alleen kennis opdoen, of de zaken manipuleren, maar ook fundamenteel gericht zijn op zin en waarde. Dat betekent dat we rituelen onvermijdelijk tot onderdeel maken van het menselijk leven."

Niet elke gewoonte is meteen een ritueel. "Mijn definitie van een ritueel is: een gepaste manier om te reageren op zaken die van fundamenteel belang zijn in het menselijk leven. En niet alle zaken zijn van fundamenteel belang voor het menselijk leven. Je zou kunnen zeggen dat rituelen manieren zijn om respect te tonen voor de wonderen van het leven, aan dat wat het menselijk leven zin geeft."

Geboorte, dood en huwelijk

De geboorte van een kind bijvoorbeeld, samen met het huwelijk en het overlijden van een dierbare misschien wel de belangrijkste gebeurtenis in een mensenleven. "Er moet dan iets gebeuren. Maar wat er moet gebeuren, dat weten we niet zelf. Dat wordt ons aangereikt door de rituelen van onze cultuur, die verband houden met een 'wonder van de natuur'." (zoals een geboorte of sterfgeval, red.)

Je zou beschuit met muisjes na de geboorte van een kind dus een ritueel kunnen noemen, "maar het is niet het meest fundamentele deel ervan. Het meest fundamentele in alle culturen is de naamgeving. Dat kleine, kwetsbare wezen wordt als het ware op een troon gezet, door het een naam te geven. Daardoor krijgt het een unieke status in het leven."

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap