Je pupillen zijn muzikaler dan je denkt

Als je goed hebt geluisterd, heb je gemerkt dat er hier en daar een beat is weggelaten. Wat je niet hebt gemerkt, is dat je pupillen zich tegelijkertijd verwijden. Je brein is verrast wanneer het een bepaalde beat verwacht maar deze niet hoort. De pupillen reageren op die verrassing.

De psychologen Atser Damsma en Hedderik van Rijn van de Rijksuniversiteit Groningen zijn geïnteresseerd in wat muziek doet met onze hersenen. Meer specifiek wilden zij weten in welke mate je bewust je aandacht moet richten om te herkennen dat een bepaalde beat in een ritmisch stukje muziek is weggevallen. Ze vroegen zich ook nog af of het herkennen van die beats afhangt van hoe muzikaal je bent.

Hoe belangrijker de beat, hoe wijder de pupil

Om een antwoord te vinden op deze twee vragen, lieten ze twintig proefpersonen een niet aan muziek gerelateerde computertaak doen: de proefpersonen moesten kijken naar een computerscherm en zo snel mogelijk op een knop drukken bij het zien van een bepaald signaal. Terwijl ze deze taak deden, hoorden ze ritmisch gedrum op de achtergrond waarin op willekeurige plekken een beat is weggelaten. Terwijl ze naar het scherm keken, registreerde een oog-tracker de bewegingen van de ogen en de pupillen.

Zelfs zonder dat de proefpersonen hun aandacht op de muziek richtten, werden hun pupillen wijder wanneer een belangrijke beat was weggelaten. De grootste verwijding trad op bij de belangrijkste beats, meestal de eerste van een serie. Wanneer een minder belangrijke beat wegviel, gingen de pupillen iets minder wijd open staan. Het al dan niet hebben van muzikale expertise bleek er niet toe te doen. Kennelijk is iedereen muzikaal, als het gaat om het luisteren naar eenvoudige ritmes.

Ogen met gevoel voor muziek

Tijdens het luisteren naar muziek zijn veel hersengebieden tegelijk actief: niet alleen het gebied dat geluiden verwerkt, maar ook de gebieden voor aandacht, herinnering en verwachting. Maar wat hebben onze pupillen met het luisteren naar muziek te maken? In eerste instantie zou je zeggen: niets.

We weten echter dat pupillen zich automatisch verwijden als reactie op allerlei verschillende soorten prikkels: uiteraard bij weinig licht (om meer licht het oog binnen te laten), maar ook als je je aandacht ergens op richt, bij de reactie van ons brein om te vechten of te vluchten, bij seksuele stimulatie en ook onder invloed van drugs. Zo raar is het dus ook weer niet dat de pupillen reageren wanneer het brein verbaasd is.

Beloning van je hersenen

Hoe belangrijk onze verwachting bij het luisteren naar muziek is, bleek ook uit eerder Canadees onderzoek van Robert Zatorre. Hij liet zien dat wanneer we naar een geliefd stuk muziek luisteren dat ons tot tranen kan roeren, onze hersenen het beloningsstofje dopamine al afgeven nog voordat de cruciale emotionele passage klinkt.

De hersenen geven dus al een beloning voor de verwachting van een mooie stukje muziek. Het onderzoek van de twee Nederlandse psychologen heeft nu aangetoond dat ook onze ogen gevoel voor muziek hebben.

Bron: Atser Damsma en Hedderik van Rijn. Pupillary response indexes the metrical hierarchy of unattended rhythmic violations. Brain and Cognition, februari 2017 (online november 2016)

Dit artikel werd verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap
Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en woensdag rond 11.35 uur in De Ochtend