Kerst-tip: science fiction op zijn best

In losse gedachte-experimenten van ongeveer een uur bouwt de prikkelende televisieserie Black Mirror voort op technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. Steeds met een nieuwe cast en regisseur voltrekt zich een nieuwe mini-speelfilm. De scenario’s zijn veelal somber, maar stemmen altijd tot nadenken. Op internetfora en kantine-gesprekken hoor je dan ook steeds vaker: "Dat lijkt wel iets uit Black Mirror."

Alle afleveringen van Black Mirror zijn te zien op Netflix. De afleveringen zijn uitstekend los van elkaar te zien. Je kunt beginnen waar je wilt. Hieronder in willekeurige volgorde vijf absolute toppers.

Nooit meer vergeten dankzij een geheugenchip

Wat als je nooit meer iets vergeet, omdat iedereen een perfecte geheugenchip in zijn hoofd heeft? Dat is op het eerste gezicht hartstikke handig. Herinneringen zijn dan niet langer zo notoir onbetrouwbaar als de onsamenhangende plaatjes in onze hoofden, waar we het nu mee moeten doen en die we achteraf steeds opnieuw inkleuren en vervormen. Met zo'n chip vergeet je nooit meer een gezicht of een afspraak. Tijdens een feestje is de toedracht van een meningsverschil eenvoudig te achterhalen: je kijkt gewoon samen op de tv ieders opnamen terug, zoals je vroeger samen vakantiedia’s bekeek.

Google Glasses, die pas enkele maanden na de uitzending van de aflevering werden gepresenteerd, brengen dit soort mogelijkheden al een stuk dichterbij. Maar wat doet het met je als je permanent toegang hebt tot een perfecte registratie van de kleine leugentjes van onze naasten? En als je die herinnering oneindig kan blijven afspelen op zoek naar nieuwe aanwijzingen? Acteur Robert Downey Jr. is van plan een bioscoopfilm te maken van deze aflevering die een bloedstollende ontknoping kent.

The Entire History of You (Seizoen 1, aflevering 3)

Stripfiguur als politiek fenomeen

Een grofgebekte, mislukte komiek is de stem van het blauwe geanimeerde beertje Waldo. Het beertje interviewt politici in de stijl van Ali G en Rutger Castricum. Als mediastunt lijkt het de producent van de latenightshow, waarin Waldo optreedt, een geinig idee om de scheldende beer mee te laten doen aan een gemeenteraadsverkiezing. Wat volgt is een zedenschets van politiek nihilisme in een tijd van sensatiebeluste media. Waldo wordt een fenomeen. De aflevering bleek ruim drie jaar voor de Donald Trump tot president van de Verenigde Staten profetischer dan de auteur vreesde.

The Waldo Moment (Seizoen 2, aflevering 3)

Bewustzijn in een kringetje

In een extra lange kerstaflevering vallen drie verhaallijnen samen. Een dating coach voorziet eenzame mannen van real time advies in hun contact met vrouwen. Is hij verantwoordelijk voor de gevolgen van zijn adviezen? In een tweede verhaal kan iemands volledige bewustzijn op een chip gedownload worden en zo een volledig gepersonaliseerde digitale assistent aansturen, als een soort zelflerende thermostaat die je op alle vlakken van je dagelijks leven precies geeft wat je het fijnste vindt.

Maar wat als dat bewustzijn geen vrede heeft met zijn digitale slavenbestaan? De derde verhaallijn speelt met de gedacht wat er gebeurt als je mensen in het echte leven met een druk op de knop kunt blokkeren (zoals we dat nu al op sociale media kunnen), waardoor ze niet meer dan een vlekje ruis voor je zijn. De aflevering ontspint zich tot een raamvertelling waarin de drie verhalen op een onverwachte manier samenkomen.

A White Christmas (Kerstspecial)

Sociaal krediet als alomvattend principe

Stel je voor, dat iedereen elkaar bij zelfs de miniemste sociale interactie beoordeelt met een rating van 1 tot 5 sterren, zoals we nu al regelmatig doen op platforms als Airbnb, Snappcar en Amazon. In zo’n wereld wordt de doodgewone Lacie (rating 4,2) door een populaire schoolvriendin uitgenodigd om bruidsmeisje zijn op haar bruiloft. Daar worden alleen populaire mensen met hoge ratings verwacht. Lacie aast op een appartement, waarvoor je minstens een gemiddelde rating van 4,5 moet hebben. Met een stralende verschijning op de bruiloft hoopt ze haar rating op te schroeven.

Het scenario is prikkelend, maar niet eens zo vergezocht als je bedenkt dat China over 3 jaar een dergelijk systeem op nationaal niveau wil gaan invoeren. Dichter bij huis had het geflopte platform Fashism, waarop gebruikers andermans kledij konden beoordelen, vergelijkbare potentie.

Nosedive (Seizoen 3, Aflevering 1)

Overgeleverd aan de hackers

In deze aflevering zijn de bijen in Groot-Brittannië uitgestorven. Hun ecologische rol wordt nu vervuld door kolonies kleine bijachtige drones. Tegen deze achtergrond vind een reeks macabere moorden plaats. De overeenkomst tussen de slachtoffers is, dat zij telkens het middelpunt waren van intense controverse op sociale media. De aflevering geeft aan hoe kwetsbaar de mensheid wordt als ze zich steeds meer zich omringt met kunstmatige intelligentie die ten prooi kan vallen aan kwaadaardige hackers.

Hated in the Nation (Seizoen 3, Aflevering 6)

Charlie Brooker: kritische komiek en veelschrijver

Black Mirror is het geesteskind van de Britse komiek Charlie Brooker. Brooker is ook auteur van de meeste scenario’s van de serie. In een interview verklaarde hij zijn inspiratie voor de serie: “Als technologie een drug is - en zo voelt het zonder meer - wat zijn dan eigenlijk de neveneffecten? In dat gebied tussen euforie en ongemak speelt mijn nieuwe dramaserie Black Mirror zich af. De Zwarte Spiegel uit de titel is te vinden aan iedere muur, op ieder bureau, in de palm van iedere hand: het koude blinkende scherm van een tv, monitor of smart phone.” Brooker heeft al vele televisieprogramma’s op zijn conto, waaronder de komische BBC-serie How TV ruined your life. Hieronder ontleedt Brooker de universele nieuwsreportage.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co