Herpes te lijf met genetisch superwapen

Herpesvirussen veroorzaken allerlei ellendige aandoeningen. Zo heb je de soa herpes genitalis, die branderige blaasjes op de huid en slijmvliezen van penis, vagina en anus veroorzaakt. De verwante virussen die verantwoordelijk zijn voor waterpokken, gordelroos en koortslip zijn ook geen lieverdjes. Het Epstein-Barr virus, bekend van de ziekte van Pfeiffer, kan zelfs kanker veroorzaken.

Snel geïnfecteerd, levenslang veroordeeld

Geïnfecteerd raken met een herpesvirus is niet moeilijk. Zoenen, seks, maar ook drinken uit hetzelfde glas kan de virussen verspreiden. En ben je eenmaal geïnfecteerd, dan ben je levenslang veroordeeld. De virussen blijven sluimeren in je lichaamscellen en kunnen je van tijd tot tijd weer ziek maken. Probleem is bovendien dat je het soms niet eens door hebt en zo anderen kunt besmetten.

Er is hoop. Wondermiddel CRISPR/Cas9 kan de virussen onderdrukken en soms zelfs uitroeien. Dat publiceren Utrechtse wetenschappers deze week in vakblad PLOS Pathogens. De nieuwe techniek kan, in gekweekte cellen althans, heel precies naar specifieke stukjes op het DNA manoeuvreren en daar een knipje zetten. Dit genetische precisie-instrument heeft de wereld van moleculair biologen in de afgelopen jaren op zijn kop gezet. Knippen en plakken met DNA was nog nooit zo eenvoudig.

In het Utrechtse onderzoek werd de techniek ingezet om de herpesvirussen die in menselijke cellen huizen te beschadigen. De onderzoekers pasten het CRISPR/Cas9 systeem zo aan dat het belangrijke genen van de virussen beschadigde. Vervolgens lieten ze het wapen los op menselijke cellen die waren geïnfecteerd met verschillende varianten van het virus.

Potentieel geneesmiddel

De techniek remde de groei van virussen in de cellen. Werden twee verschillende genen aangepakt, dan bracht het bij een bepaalde variant van het virus de groei helemaal tot stilstand. In deze gevallen remt of blokkeert het middel de groei van virussen. Het kan nog beter. Bij het Epstein Barr-virus bleek de techniek ook in staat om latente virussen bijna compleet uit te roeien.

De resultaten zijn behaald door gekweekte cellen te onderzoeken, maar de onderzoekers zien hun vinding wel als potentieel geneesmiddel. Ze denken dat CIRSPR/Cas9 ooit toegepast kan worden om herpesvirussen te bestrijden en zelfs uit te roeien. Dat moet velen als muziek in de oren klinken.

FR van Diemen et al. CRISPR/Cas9-Mediated Genome Editing of Herpesviruses Limits Productive and Latent Infections. PLOS Pathogens, 30 juni 2016.