Oorlogstoerisme hoeft helemaal geen 'dark tourism' te zijn

Misschien zit een deel van het probleem wel in de associatie van vermaak die we bij toerisme hebben. Daardoor lijkt het al snel alsof oorlogstoeristen lopen te genieten van het lijden van anderen. "Maar als je denkt aan alle verschillende vormen waarin mensen vandaag de dag reizen, dan zie je een grote diversiteit waarin vermaak niet altijd een belangrijke rol speelt", aldus Driessen. "Bij een yoga-retraite gaat het ook niet primair om vermaak. De motieven om te reizen zijn veel breder, en dat geldt ook voor oorlogstoeristen."

Battlefield tours

Dat ontdekte Driessen tijdens haar promotie, waarbij ze groepen onderzocht die een heel specifieke reden hadden om naar een bepaalde oorlogslocatie te gaan. Actieve militairen die op battlefield tours gaan bijvoorbeeld. "Die hebben echt een educatief doel. Ze komen om iets te leren, om zich voor te bereiden op een toekomstige missie bijvoorbeeld. Ze gebruiken dat bezoek dus heel erg om vooruit te kijken."

Heel anders ligt dat voor de Nederlandse veteranen die terugkeren naar Bosnië. Die doen dat om uiteenlopende redenen: "Soms is het echt om een trauma te verwerken, Maar soms is het ook vanuit het idee dat ze het land nog een keer beter zien, of plekken willen bezoeken die toen belangrijk voor ze waren, of de plekken die ze toen niet hebben kunnen zien."

Grote impact

De gesprekken met die veteranen waren soms heftig en emotioneel: "Ik vond het lastig om te zien dat mensen soms 26 jaar later nog steeds dagelijks bezig zijn met het feit dat ze daar zijn geweest. Het heeft vaak ook een grote impact op hun leven gehad, met scheidingen of schulden als resultaat".

In Bosnië bestudeerde ze ook een derde groep, namelijk Bosniërs die deelnemen aan een jaarlijkse Vredesmars langs massagraven, bij wijze van herdenking aan de genocide. En ten slotte keek ze naar een groep veelal jonge, Duitse vrijwilligers die onderhoud plegen aan oorlogslocaties in Europa. Die gaan bijvoorbeeld naar een plek in Toscane waar zich in de Tweede Wereldoorlog partizanen schuilhielden, en plegen daar onderhoud. Een combinatie van werken en leren dus.

Al met al ontdekte Driessen dat het oorlogstoerisme veel diverser was dan ze vooraf dacht, en allerminst alleen maar bestaat uit oppervlakkige ervaringen of het consumeren van het lijden van anderen.

Liever luisteren?

Hoe begint de Jodenvervolging in nazi-Duitsland? En vanaf welk moment wordt totale vernietiging het doel van Hitler? NPO Kennis legt het uit in het beeldverhaal 'Wat is de holocaust?'

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap