Hoe artificial intelligence dokters en de zorg beter gaat maken

Wetenschappers van de universiteit van Lund verdeelden vrouwen die een mammografie - screening op borstkanker - moesten ondergaan willekeurig over twee groepen. Twee radiologen bekeken de helft van de scans, de gebruikelijke manier van werken. In de andere groep stond een getraind algoritme een radioloog bij.

Gebruik van het algoritme bleek niet te leiden tot minder opgespoorde tumoren. Noch waren er meer vals-positieven – vrouwen die onterecht hoorden dat ze borstkanker hadden. Kunstmatige intelligentie, of AI, kan dus veilig worden gebruikt. In de studie vond het algoritme zelfs iets meer tumoren, maar dat is slechts een tussentijds resultaat.

"Het is wel echt vernieuwend wat ze hebben gedaan," zegt Karin Jongsma, medisch ethicus aan het UMC Utrecht in de podcast Kennis en Co (NOS/NTR). "Ze hebben de screening goed nagebootst en daarmee hebben ze echt kunnen onderzoeken wat de toegevoegde waarde van AI in de zorg is."

Haken en ogen

Ondanks haar enthousiasme ziet Jongsma ook haken en ogen. "Wat er gepubliceerd is, is een veiligheidsstudie. De resultaten die gepubliceerd zijn zeggen vooral iets over het gebruik van AI veilig is. En of dat ook even effectief is en goed is en patiënten niet slechter of zijn moeten we echt even wachten tot de hele studie is afgerond."

De Zweedse wetenschappers zeggen dat het gebruik van dit algoritme bij borstkankerscreening ruim 40 procent werk kan besparen. Ook dat vindt Jongsma erg optimistisch. De wetenschappers kijken alleen naar het bespaarde werk en laten buiten beschouwing dat invoering van een algoritme ook tijd kost.

Jongsma: "Daar is een heleboel werk voor nodig geweest om dat überhaupt in de wereld te krijgen. Er is ook heel veel werk voor nodig om dat te onderhouden om het in de lucht te houden of te repareren als het kapot gaat. En al die artsen moeten natuurlijk getraind worden."

Minder administratie voor artsen

Zelf onderzoekt Jongsma hoe AI in de dagelijkse zorgpraktijk toegepast kan worden. Zullen artsen de nieuwe tools accepteren? En welke obstakels zijn er in de dagelijkse praktijk? Om dat echt te begrijpen kijkt ze mee bij het werk van met name radiologen en pathologen. Artsen blijken zeer geïnteresseerd in de mogelijkheden van AI. Doorgaans doen ze welwillend mee met onderzoek, en vaak wordt Jongsma zelfs gevraagd.

De Zweedse studie gebruikt AI om diagnoses te stellen. Maar Jongsma ziet meer toepassingen. Grote taalmodellen, zoals het bekend ChatGPT, zouden kunnen helpen om consulten te 'vertalen' in verwijsbrieven of dossiers. In potentie zou dit de administratieve druk op artsen en verpleegkundigen fors verlagen.

Iets wat in het veld heel populair zou zijn. Jongsma: "Artsen, verpleegkundigen, iedereen hoop volgens mij echt, fingers, duimen, crossed dat dit gaat lukken. Bovendien zouden consulten prettiger verlopen voor patiënten. Artsen hoeven niet meer op hun beeldscherm te kijken en 'mee te tikken'. Ook de kwaliteit van de verleende zorg zou dus kunnen stijgen."

Voorbij de AI-hype

Nu we midden in de hype rond AI zitten is het lastig in te schatten wat voor effect het echt op de zorg zal hebben. Er is veel nadruk op extreem positieve toekomstvisies en ook de gevaren krijgen veel aandacht. Jongsma neemt een genuanceerde middenpositie in. Als we over een paar jaar terugkijken zullen de extremen volgens haar wegvallen.

"Ik denk als ik een geïnformeerde gok mag doen, dat we zullen zien dat AI enerzijds mooie dingen zal hebben opgeleverd. Hopelijk wat werkdruk en vervelende taakjes zal hebben overgenomen. Anderzijds zullen we natuurlijk ook zien dat het niet naar alle verwachtingen kan opleven. Dus er zal ook door schade en schande wat wijsheid gebracht worden."