Waarom we meer Middeleeuwse seks moeten hebben

'Eindelijk staat de complete clitoris in de biologieboeken', was overal te lezen toen uitgeverij Malmberg in 2021 ook het deel dat niet van buitenaf zichtbaar is in beeld bracht voor scholieren. De eerste alomvattende studie van de clitoris is van recente datum, schreef de Guardian een jaar eerder.

Historicus Karen Hollewand, gespecialiseerd in de geschiedenis van de seksualiteit, rekent graag af met deze hardnekkige mythe. "Het klopt dat de complete clitoris pas in 2004 voor het eerst in een MRI-scanner in beeld is gebracht. Maar de Nederlandse arts-anatoom Reinier de Graaf publiceerde al in 1672 zijn boek over het vrouwelijk geslachtsorgaan."

De complete clitoris

En daarin staat al de hele clitoris afgebeeld, vertelt ze. "Goed, dat boek was wel in het Latijn geschreven en gericht op een witte mannelijke elite van academici, maar in de 18e eeuw kwam die kennis ook terecht bij een breder publiek. Kennis die overigens nog veel verder teruggaat, zeker tot in de oudheid."

De vraag is dus niet zozeer waarom die ontdekking zo lang op zich liet wachten, maar hoe die kennis weer verloren kon gaan. Niet in de laatste plaats door de geschiedenis van de seksuele voorlichting, vertelt Hollewand. "Daarin lag de nadruk heel lang op rampenbestrijding. Hoe voorkom je dat je zwanger wordt, hoe vermijd je een geslachtsziekte? Pas de laatste tijd is er meer aandacht voor genot, ook het vrouwelijke."

Freud en de orgasmekloof

De omissies in de schoolboekjes waren niet zozeer het gevolg van een gebrek aan anatomische kennis, ze hadden eerder te maken met de angst om aan te zetten tot immoreel gedrag.

Freud speelde evenmin een opbouwende rol in het aanzien van de clitoris, vertelt Hollewand. In zijn ogen was het clitorale orgasme kinderlijk en onvolwassen. Een vrouw bereikte pas haar volwassenheid door seks te hebben met een man en uitsluitend nog vaginale hoogtepunten te bereiken. Ideeën die wel een emancipatiegolfje konden gebruiken, ter verkleining van de orgasmekloof.

Voor meer inzicht in de geschiedenis van het genot kun je trouwens als onderzoeker vaak beter terecht bij porno dan bij wetenschappelijke studies, die vooral over anatomie, biologie en voortplanting gingen. Want zoals het internet zorgde voor een explosie aan zinnenprikkelende verbeeldingen, zo deed de boekdrukkunst dat eeuwen eerder al. En daarin stond genot, niet in de laatste plaats vrouwelijk genot, wel centraal.

Ook genoemde orgasmekloof wordt vanavond onder de loep genomen. Je zou bijna gaan denken dat we een lans moeten breken voor Middeleeuwse praktijken: "Het idee was toen dat de man en de vrouw allebei een orgasme moesten hebben om zwanger te kunnen worden. Men dacht dat er ook vrouwelijk zaad was, een idee dat pas in de zeventiende eeuw verdween. De Middeleeuwen waren zo slecht nog niet."

Een langere versie van dit artikel verscheen in de VPRO Gids.