Zee-emancipatie: waarom de Noordzee rechten moet krijgen

Het klinkt misschien een beetje raar, rechten voor een grote plas water. Maar pas op met wat je raar vindt: ooit vonden mensen het ook absurd dat slaven en vrouwen rechten kregen, en ondenkbaar dat een embryo rechten kreeg, of bedrijven en universiteiten. Nu hebben die allemaal rechten, en gelukkig maar.

Bovendien: het zou niet de eerste keer zijn dat een stuk natuur rechten krijgt. In andere landen hebben bossen en rivieren al eigen rechten, die ze via een vertegenwoordiger ook daadwerkelijk kunnen afdwingen bij een rechter. "Dat is begonnen in 2008", aldus Laura Burgers. "Toen heeft Ecuador in de grondwet opgenomen dat ‘pachamama’ (moeder aarde) recht heeft op integraal respect voor haar bestaan omdat ze de basis is van alle leven.”

Bolivia volgde met een wet met rechten voor moeder natuur, en inmiddels zijn er wereldwijd zo’n 400 initiatieven waarin die rechten van de natuur op de een of andere manier vorm hebben gekregen. Ook de Whanganui Rivier in Nieuw-Zeeland kreeg in 2017 dankzij de decennialange inzet van Maori-stammen de status van een rechtspersoon. Waarom dan niet de Noordzee?

Zo'n juridische status voor de natuur heeft vaak twee soorten gevolgen. "Praktisch heeft de natuur of een rivier [zonder zo'n status] geen rechten als ze iets wordt aangedaan. Ze kunnen dus niet naar de rechter om hun gelijk te halen." Met zo'n status kan dat wel - vanzelfsprekend via een tussenpersoon.

Maar er is ook een symbolisch gevolg: "Het [gebrek aan rechten voor de natuur] weerspiegelt een idee dat al heerst sinds de Verlichting, namelijk dat er een soort tweedeling is tussen de menselijke wereld en de natuurlijke wereld. Die tweedeling is denk ik achterhaald. In dit tijdperk, dat wel het Antropoceen wordt genoemd – het tijdperk van de mens zie je dat het niet houdbaar is - zie je duidelijk dat ons handelen een impact heeft op de natuur. We dachten dat we de natuur konden overwinnen, konden exploiteren voor ons gewin. Maar dat is geen houdbare gedachte, het komt als een soort boemerang terug."

De essaybundel van Laura Burgers, Eva Meijers en Evanne Nowak, ‘De stem van de Noordzee’, stond op de longlist voor de Socratesbeker, de prijs voor het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende filosofieboek van het jaar.

Ook een probleem in het Antropoceen: de wereldzeeen zitten vol met kleine plastic deeltjes, de plastic soep. Hoe kon plastic zo'n milieuprobleem worden? NPO Kennis legt het uit.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap