Veroorzaken algoritmes maatschappelijke onrust?

Behalve dat technologie ons leven makkelijker maakt, kan het ons leven tegelijkertijd ook knap lastig maken. Denk bijvoorbeeld aan selectie-algoritmes die de belastingdienst gebruikte om verdachte groepen mensen te selecteren bij het toeslagenschandaal. Of kijk naar de verspreiding van of desinformatie. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de technologie zich niet tegen ons keert in 2023?

"We staan nu vaak met onze rug naar de toekomst en we kijken vooral naar wat er allemaal slecht is aan technologie. Het ontbreekt ons aan een toekomstvisie", zegt Van Belkom. Hij vindt dat technologie en vooral algoritmes vaak ten onrechte de schuld krijgen van negatieve ontwikkelingen in de samenleving.

Een van de voorbeelden die Van Belkombenoemt is de verspreiding van desinformatie. "Als je naar wetenschappelijk onderzoek kijkt, dan blijkt dat niet het algoritme, maar de mens desinformatie verspreidt. Het zijn wel mensen die die retweetknop indrukken, en informatie delen. Bovendien is het vaak ook nog maar een hele kleine groep die dat doet."

Toch ontstaat er volgens Van Belkom een vertekend beeld van de grootte van die groep. "Als je op twitter kijkt dan denk je: het gaat inderdaad slecht met Nederland. Maar mensen die zich minder vaak laten horen hebben vaak genuanceerdere opvattingen."

'Mensen zoeken informatie die past bij hun overtuigingen'

Van Belkom stelt: "Als we het probleem van desinformatie willen oplossen moeten we eerst beseffen dat het in onze natuur ligt om te willen geloven in die informatie. Hij stelt dat mensen vaak op zoek gaan naar informatie die past bij hun overtuigingen. Het probleem ligt hem zelfs nog wat complexer. “Uit breinonderzoek blijkt dat mensen met gepolariseerde opvattingen, zowel helemaal link als rechts in het politieke spectrum, een intolerantie voor onzekerheid hebben."

Als je de problemen met desinformatie wil oplossen, moet volgens van Belkom iets doen aan die onzekerheid. "Onrust en onvrede zijn maatschappelijke problemen, die zich ook buiten sociale media afspelen. Door een algoritme een beetje aan te passen haal je de onrust niet uit de maatschappij."

Van Belkom benadrukt nogmaals dat technologie niet goed of slecht is, maar dat het erom gaat hoe het wordt ingezet. Hierbij noemt hij ook de algoritmes die de belastingdienst gebruikte tijdens wat nu het toeslagenschandaal is geworden. "Het algoritme dat is ingezet programmeerde de Belastingdienst op bepaalde doelen en variabelen."

Een van die variabelen was volgens Van Belkom een dubbele nationaliteit. "Als jij een dubbele nationaliteit hebt, werd je eerder aangemerkt als fraudeur." Van Belkom vindt het logisch dat het mis ging. "Je hoeft geen hogere wiskunde te hebben gestudeerd om dan aan te voelen dat mensen met dubbele nationaliteit worden benadeeld. Maar het is belangrijk om te beseffen dat het een menselijk keus was om het algoritme op deze manier te programmeren.”