Extreme kou in de VS, maar wat is de polaire vortex eigenlijk?

Zelfs warm water in de lucht verandert er meteen in ijs. Amerikaanse media berichten massaal over de zogenaamde 'polaire vortex'. Maar wat is dat precies? En heeft het iets te maken met klimaatverandering? Nieuws en Co vroeg het aan klimaatdeskundige Geert Jan van Oldenborgh van het KNMI.

Lucht van de Noordpool

'Polaire vortex' is eigenlijk niet de juiste term voor wat er nu aan de hand is, legt Van Oldenborgh uit. De polaire vortex is namelijk de wind die op zo’n 30 kilometer hoogte rondjes om de pool draait, en die is er meestal. Wat er kort geleden gebeurd is, vertelt de klimaatdeskundige, is dat de polaire vortex is gaan wiebelen en in stukjes uiteen is gevallen.

In zo’n geval bestaat de kans dat ook de stroming aan de grond verandert, en daardoor kan het flink koud worden. "Nu hebben we dus slingerende straalstroom en daardoor komt er lucht van de Noordpool recht naar het midwesten van de Verenigde Staten, en is het daar berekoud." Ook wij in Nederland kunnen trouwens met dat fenomeen te maken krijgen: in februari 2018 zorgde een verstoring van de polaire vortex hier voor een koudegolf.

Minder koud door klimaatverandering

Als je naar historische metingen kijkt, zie je dat zo’n ijskoude periode in het midwesten van de VS zo eens in de 20 jaar voorkomt. Het is dus eigenlijk niks nieuws. Sterker nog, door klimaatverandering worden de extreme koudeperiodes steeds warmer. Van Oldenborgh: "De koude lucht komt van de Noordpool, en die warmt veel sneller op dan de rest van de aarde. Die koude poollucht is dus een paar graden minder koud dan hij vroeger geweest zou zijn."

Wil je meer weten over extreem weer? Lees verder op NPO Focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap