Wetenschapsquiz: 'Goede vraag laat zien dat je niet zoveel weet'

"Als je zelf de vragen maakt, merk je hoe moeilijk wetenschap is en hoe weinig zeker is." Volgens De Knecht is het dan ook goed om te zien dat wetenschappers die in een panel zitten, ook reddeloos zijn als ze buiten hun expertise een vraag moeten beantwoorden.

Biefstukje braden

De Knecht houdt van vragen die beredeneerd moeten worden en niet louter een weetje bevragen. Zijn favoriete vraag komt uit de quiz van 2001:

Aristoteles deed in zijn 'Traktaat over de Meteorologie' de aanbeveling vlees altijd goed heet aan te braden, want dan zou het malser en sappiger blijven. Had hij gelijk?

A. Ja, als je het vlees snel dichtschroeit, kan het vocht er niet zo gemakkelijk uit
B. Ja, maar dat geldt alleen voor jong spiervlees
C. Nee, het vlees behoudt meer vocht wanneer het op matig vuur gebraden wordt

Veel mensen denken dat een stuk vlees snel dichtgeschroeid moet worden, maar het goede antwoord is C. De Knecht legt uit dat wanneer je een gebraden biefstuk onder de microscoop legt, je bergen en dalen ziet ontstaan waardoor het oppervlak groter wordt. De makkelijkste manier om vocht te verliezen is via dat oppervlak. "Je schroeit al het vocht eruit." De beste methode is om een biefstukje langzaam te braden.

Hoe stijgt een vliegtuig op?

Soms is het antwoord ook leuker dan de vraag. Zo ook bij deze vraag:

Wat biedt de beste verklaring voor het feit dat vliegtuigen kunnen vliegen?

A. De flogiston-theorie van Stahl
B. De wetten van Newton
C. Het lift-principe van Bernoulli

Het antwoord is een weetje, maar toch één die kenners kan verbazen. Vliegers wordt geleerd dat het liftprincipe van Bernoulli belangrijk is. Daarbij gaat de lucht aan de bovenkant sneller dan aan de onderkant van de vleugel, waardoor overdruk ontstaat en het vliegtuig naar boven gezogen wordt.

"Dat werkt, maar belangrijk is dat de vleugel met een rotgang op de lucht wordt geklapt." Het is vergelijkbaar met je hand uit het raam van de auto steken. Als je deze schuin houdt, wordt je hand naar boven geduwd. Datzelfde principe werkt bij de vleugel van een vliegtuig, waardoor het de wetten van Newton zijn waarmee te verklaren is dat vliegtuigen vliegen.

Vlinder of varken?

Veel van de vragen zijn betàvragen, maar De Knecht probeert ook veel alfa- en gammavragen in de quiz te stoppen:

Waarom hebben taalkundigen in Nederland en Vlaanderen minstens vijftig woorden voor vlinder kunnen optekenen, maar slechts vier voor varken?

A. Woorden voor vlinder zijn relatief jong, woorden voor varken heel oud.
B. Vlinders hebben geen economische waarde.
C. In de Bijbel wordt het varken vaker genoemd dan de vlinder.’

Het goede antwoord is B, want vlinders hebben inderdaad geen economische waarde. "Het heeft geen zin om daar buiten je streek over te lullen." Maar bij varkens is het wel van belang dat iedereen weet waar het over gaat en dus zijn er minder woorden voor.

De Nationale Wetenschapsquiz wordt vanavond gehouden in De Balie in Amsterdam.