Enthousiaste reacties: menselijk embryo bevrijd van erfelijke ziekte

Het begint al bij de berichtgeving, media lijken superlatieven tekort te komen om de studie te beschrijven. 'Doorbraak' (New York Times), 'Enorme stap: wetenschappers verwijderen ernstige erfelijke ziekte uit embryo' (de Volkskrant) 'Embryo met succes bevrijd van fout stukje dna' (BBC).

Maar ook wetenschappers zijn enthousiast. ''Het voelt een beetje als een 'kleine stap voor de mens, gigantische stap voor de mensheid'-moment'', reageert Jennifer Doudna, de Amerikaanse mede-ontdekker van de CRISPR-techniek.

Met deze veelbesproken knip-en-plaktechniek, waarmee je heel precies genen kunt vervangen, verwijderden wetenschappers een mutatie die een fatale hartafwijking veroorzaakt. Het gaat om het type hartafwijking dat vaak de oorzaak is van het plotselinge overlijden van schijnbaar gezonde jonge atleten.

Verwoeste levens herstellen

''Dit zou zeker families kunnen helpen die zijn verwoest door een vreselijke erfelijke aandoening'', liet de Britse geneticus Robin Lovell-Badge weten. In potentie zou deze behandelingswijze ingezet kunnen worden om meer dan 10.000 erfelijke aandoeningen te behandelen, waaronder verschillende soorten kanker en Alzheimer. Lovell-Badge waarschuwt wel voor al te hoge verwachtingen. ''Het gaat zeker nog een tijd duren voor we weten of het helemaal veilig is.''

''Als we een van de embryo's zouden terugplaatsen in de baarmoeder, zou dat waarschijnlijk een gezond kind opleveren'', laat hoogleraar humane voorplantingsbiologie Sjoerd Repping aan de Volkskrant weten. Dat terugplaatsen is echter in de meeste landen nog verboden. Repping vindt het dan ook de hoogste tijd om een discussie te voeren over de wenselijkheid van deze techniek, mede om te voorkomen dat echtparen uitwijken naar het buitenland. ''Deze ontwikkeling valt niet tegen te houden.''

Oppassen voor ongewenste bij-effecten

Is er dan echt alleen maar reden voor enthousiasme? Zeker niet. Zo is bijvoorbeeld niet uit te sluiten dat er onbedoelde bij-effecten optreden. Hoewel de techniek zeer precies is, moet je absoluut zeker weten dat er niet per ongeluk genen worden verwijderd die juist moeten blijven zitten. Bovendien slaagden niet alle proeven. In de studie lukte het in 28 procent van de gevallen niet om de bewuste mutatie met succes te verwijderen.

Naast Repping roepen ook andere wetenschappers op tot het voeren van een ethische discussie. Want hoewel de techniek in potentie het lijden van vele mensen kan verlichten, hebben veel mensen een intuïtieve afkeer van wetenschappers die 'voor god gaan spelen'. Het is ook niet niks wat de mens met CRISPR kan: door de genen al in een embryo te veranderen, leven deze veranderde eigenschappen van generatie tot generatie voort. Je verandert de mens daarmee dus permanent, niet slechts voor een enkele generatie.

Waar ligt de grens?

Je zou denken dat zo'n permanente verandering in het geval van een fatale erfelijke aandoening juist wenselijk is. Maar veel wetenschappers hebben daar tot dusver de grens gelegd: individuen behandelen, ja graag. Maar de hele mensheid in potentie genetisch veranderen, daarvan zijn de consequenties nauwelijks te overzien. Alle reden om daar een maatschappelijk debat over te voeren dus. Want de techniek is er al.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag rond 10.50 uur in De Ochtend