Hoe belangstelling voor geuren je beter doet ruiken

Synesthesie is een zeldzaam fenomeen waarbij een persoon extra soorten zintuigelijke prikkels ervaart wanneer hij of zij een van zijn zintuigen gebruikt. Een beroemde zanger/rapper als Pharell Williams ziet bijvoorbeeld kleuren wanneer hij muziek hoort. En een bekende Nederlandse wetenschapper als Robbert Dijkgraaf associeert dan weer letters en cijfers met kleuren.

Eerder onderzoek suggereerde dat mensen met synesthesie sneller op audiovisuele prikkels kunnen reageren dan mensen zonder synesthesie. Onderzoekers van de Radboud University Nijmegen vonden het daarom interessant om uit te zoeken of mensen met een geur-kleur-synesthesie (personen die kleuren met geuren associëren) een beter reukvermogen hebben dan mensen die geen synesthesie hebben.

Door personen met en zonder synesthesie over een periode van twee dagen met een reeks alledaagse en minder alledaagse geuren te confronteren bleek de eerste groep een beetje beter in staat om geuren van elkaar te onderscheiden en te benoemen.

'Vooral wanneer de geuren alledaagser zijn konden mensen met synesthesie de geuren doorgaans beter benoemen', zegt taalpsychologe Laura Speed. 'In het opmerken van nieuwe geuren waren beide groepen even goed. Maar de mensen met synesthesie konden de onbekende geuren wel weer beter van elkaar onderscheiden.'

Hoe goed kunnen we geuren van elkaar onderscheiden?

Hoewel de wetenschappers grote zorg besteedden aan de uitvoering van het onderzoek, is het nog wel een beetje voorbarig om echt zeker te zijn van de resultaten. Misschien is de grootste reden hiervoor wel dat het totale aantal onderzochte proefpersonen met synesthesie (zes) erg klein was.

Tegelijkertijd is dat ook weer niet onbegrijpelijk, omdat deze vorm van synesthesie ook nog eens erg zeldzaam is. Daarom moest er veel werk worden gestoken in de correcte identificatie ervan. Slechts twee proefpersonen waren Nederlanders. De andere kwamen speciaal vanuit Amerika, Zweden en Engeland gevlogen voor het experiment.

Indien de resultaten in de toekomst standhouden, kun je je afvragen op wat voor manier deze vorm van synesthesie voor een beter reukvermogen kan zorgen. Krijgen mensen dit vermogen automatisch door de synesthesie mee of kan het ook zijn dat mensen door de synesthesie (en de gepaarde kleurassociaties) meer belangstelling hebben om geuren uit hun dagelijkse leven te onthouden?

Dat laatste is nog geen gekke gedachte. Hoewel het geurvermogen van de mens nog vaak het imago heeft dat het onderontwikkeld is, bestaat er nog discussie onder wetenschappers of dat ook echt zo is. Valt het bijvoorbeeld niet gewoon te verbeteren als we zelf meer aandacht aan geuren zouden besteden?

De "geur" van zonlicht

Het is bijvoorbeeld bekend dat professionele wijnproevers wijngeuren beter herkennen naarmate ze meer ervaring opdoen. En in tegenstelling tot de talen in het Westen zijn er bijvoorbeeld verschillende talen in Zuid-Oost Azië (zoals het Jahai en het Maniq) waarin geur een veel belangrijke rol in de cultuur heeft. Door die grotere belangstelling kunnen de mensen die deze taal spreken beter geuren benoemen dan bijvoorbeeld Engelstalige sprekers.

In het Westen leiden we bijna altijd een geur van een voorwerp af, zoals 'dit product ruikt naar citroen' of 'dit heeft de geur van rotte eieren'. Maar het Jahai en Maniq hebben zelfs woorden die een bepaalde geur aanduiden. Zo ruikt de beermarter voor ons (raar maar waar) naar popcorn. Maar mensen die het Jahai spreken beschrijven deze geur met ‘ltpit’. En met ‘hamis’ heeft zonlicht volgens het Maniq zelfs een bepaalde geur. In het Nederlands komen we amper verder dan de woorden muf en (misschien) ‘weeïg’.

Dit artikel werd verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co