Terug naar Tokio 1964: Rebelse kampioene Dawn Fraser

Erica Terpstra kan het zich nog goed herinneren, het moment waarop ze op het startblok stond voor de finale van de 100 meter vrije slag op de Olympische Spelen in Tokio. Ze keek naast zich en zag daar de Australische Dawn Fraser staan. "Je kunt het vergelijken met een aankomende voetballer die voor de eerste keer met Johan Cruijff mag voetballen. Dawn was een groot idool", vertelt oud-zwemster Terpstra in gesprek met verslaggever Edwin Cornelissen.

Ongenaakbaar

"Dawn was het icoon van Australië. Op de Spelen in Melbourne in 1956 won ze voor de eerste keer goud en in Rome 1964, mijn eerste Spelen, won ze haar tweede goud met een wereldrecord. Ik deed toen ook mee in de finale. In Japan won ze haar derde goud", zegt Terpstra, vierde op de 100 meter vrije slag in Tokio. Fraser was ook de Amerikaanse zwemsters Sharon Stouder en Kathleen Ellis te snel af.

Volgens Terpstra was het voor de Spelen nog de vraag of Fraser daadwerkelijk naar Tokio zou afreizen. "Ze had tijdens de voorbereiding op de Spelen de nodige persoonlijke problemen. Een half jaar eerder kreeg ze een auto-ongeluk en haar moeder overleed. Veel mensen dachten dat ze daar niet overheen zou komen. Maar op de Spelen was daar niets van te merken. Ze was ongenaakbaar. Het was een eer om van haar te verliezen. Zo was buitengewoon goed. Er was geen moment dat ik dacht van haar te kunnen winnen."

Eigen koers

Fraser werd de eerste zwemster die drie Spelen op rij op hetzelfde onderdeel goud won. De Australische was ook iemand die haar eigen plan trok. "Ze had nogal wat noten op haar zang", zegt Terpstra. "Het is beleid dat je niet meedoet aan de openingsceremonie van de Spelen als je een dag later een topprestatie moet leveren. Je moet daar lang wachten, lang staan en dat is slecht voor je conditie. Maar in zowel Melbourne als Rome had Dawn de openingsceremonie gemist. Ze was inmiddels 27 jaar en wilde de openingsceremonie van Tokio per se meemaken."

Het olympisch comité was niet gelukkig met die keuze van Fraser en de zwemvedette botste later ook met het comité toen ze besloot om haar eigen zwempak te gaan dragen en niet het gesponsorde zwempak. "Dat is bijna vloeken in de kerk. Als topsporter ben je bijgelovig en als het badpak van de sponsor niet lekker zit, dan heb je daar geen vertrouwen in. Dawn dacht: jullie kunnen me wat, ik ga in mijn oude kloffie zwemmen. Jullie willen toch een medaille van mij? Dat wil ik ook. Maar op mijn voorwaarden."

Heiligschennis

De medaillewinnaars in Tokio mochten op bezoek bij de keizer. Daar kwam zwemster Ada Kok, twee keer zilver op de Spelen van 1964, Fraser tegen in de kasteeltuin. "Het was een grote receptie en er werden toch wel wat alcoholische versnaperingen achterover geslagen. Dawn besloot toen de olympische vlag die daar stond mee te nemen. Nou, dat was heiligschennis. En met die vlag sprong ze ook nog in de slotgracht en ging zwemmen. Aan de overkant stond de keizerlijke garde op haar te wachten. Ze werd toen eerst vastgezet en daarna naar huis gestuurd", aldus Kok.

Fraser, inmiddels 83 jaar, werd na de Spelen van Tokio door het Australisch olympisch comité voor liefst tien jaar geschorst. "Dat kon Dawn niet veel schelen", zegt Terpstra. "Ze was al van plan te stoppen met zwemmen. De schorsing deed in het geheel geen afbreuk aan haar statuur. Ze is nu nog steeds een icoon in Australië. Als je haar naam daar noemt begint iedereen te glimlachen. Down Under blijft buitengewoon trots op haar."