Lilian Marijnissen (SP): einde van het jaar geen nieuw kabinet, dan verkiezingen

"Het land verdient beter dan dit", vertelt Lilian Marijnissen, sinds 2017 voorzitter van de SP-Kamerfractie en sinds 2020 officieel leider van de socialisten. Ze benadrukt dan ook dat Nederland hard toe is aan een duidelijke visie na bijna een half jaar vruchteloos formeren. Grote vraagstukken zoals het woningtekort, het klimaat, Europa en de afwikkeling van het toeslagenschandaal blijven volgens haar te lang liggen.

Nieuwe verkiezingen

Lukt het VVD-prominent en nieuw formateur in aanleg Johan Remkes niet om de formatie vlot te trekken, dan is de maat vol voor de socialisten. “Dan maar nieuwe verkiezingen uitschrijven.” Dat zou bijvoorbeeld tegelijkertijd met de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart kunnen. Maar die electorale deadline mag ook eerder worden gesteld als het ligt aan Marijnissen: desnoods al in het najaar.

Dat de SP in de peilingen momenteel niet op virtuele zetelwinst staat in tegenstelling tot bijvoorbeeld de VVD, zegt Marijnissen bar weinig. Sterker nog, ze is ervan overtuigd dat de aanloop naar een nieuwe gang naar de stembus een geheel nieuwe dynamiek gaat opleveren. "De kaarten zullen dan heel anders komen te liggen, verwacht ik. En dan kan ook de kiezer zien hoe weinig werk er is gemaakt van die zogenaamde nieuwe bestuurscultuur. Ik kan me in elk geval heel goed voorstellen dat Nederland dan een hele andere keuze gaat maken."

Eindrapport Hamer

Met verbazing heeft Marijnissen verder kennis genomen van het eindrapport van de inmiddels afgezwaaide PvdA-formateur Mariëtte Hamer. In de evaluatie van Hamer stond een hoop tekst, maar uiteindelijke was het feitenrelaas flinterdun, stelt Marijnissen. "De plannen voor de formatie lazen als een soort van horoscoop. Er zat voor iedereen wat in."

Speech Sigrid Kaag

Met minstens zo grote verwondering heeft Marijnissen de speech gevolgd van D66-leider Sigrid Kaag tijdens de H.J. Schoo-lezing afgelopen maandagavond. In haar toespraak gooide Kaag nog wat extra olie op het vuur door de aanval frontaal te openen op VVD-leider Mark Rutte - zonder zijn naam expliciet te noemen - en hekelde ze volop de oude bestuurscultuur van het 'regelen en ritselen' in politiek Den Haag.

"Haar boodschap vond ik eerlijk gezegd nogal verwarrend", vertelt Marijnissen. "D66 doet nu alsof het een soort toeschouwer van het kabinet is geweest. Maar dat is natuurlijk niet zo. Kaag en haar partij moeten hier gewoon hun verantwoordelijkheid nemen."

Van hypocrisie wil Marijnissen Kaag met haar speech niet betichten, maar wel van een nieuwe door D66 ingezette ronde in een politiek steekspel waarmee de kiezer niets opschiet. "We hebben gekeken naar een soort van poppenkast. En nogmaals: Kaag was ook een onderdeel van dit kabinet."

Cora van Nieuwenhuizen

Snoeihard in haar kritiek is Marijnissen richting demissionair VVD-minister Cora van Nieuwenhuizen, die het kabinet-Rutte III heeft verlaten in ruil voor een lucratieve baan als lobbyist in de energiebranche. Aanpassing van de regels omtrent lobby-activiteiten voor ex-bewindslieden is hard nodig, vindt ze. Vandaar dat de SP samen met PvdA, D66 en JA21 om opheldering bij minister-president Rutte hierover heeft gevraagd.

Marijnissen zet grote vraagtekens bij de overstap van Van Nieuwenhuizen, die in haar periode als minister immers een hoop relevante kennis kan hebben opgedaan die interessant kan zijn voor de energiesector. Lobby-regels moeten flink worden aangescherpt. En ze pleit voor meer transparantie. "We willen dat er ook debatten worden gevoerd over de regels voor een nieuwe baan na het ambt van een bewindspersoon."

Waardeloze personeelsmanager

Het vertrek van Van Nieuwenhuizen schreeuwt sowieso om herbezinning volgens Marijnissen: alles valt of staat bij bestuurders in een publieke functie met "enig fatsoen". En ook demissionair premier en VVD-leider moet maar gauw eens goed in de spiegel kijken, meent ze. "Bij deze kwestie blijkt Rutte een waardeloze personeelsmanager te zijn. Hij had ook hier veel eerder moeten ingrijpen."