PvdA-prominent Wallage: kijk na de formatie opnieuw naar de rol van de koning

Koning

Als voorzitter van de Raad van Openbaarheid van Bestuur (ROB), een rol die hij tussen 2009 en 2017 vervulde, wilde Jacques Wallage dat de regie van de kabinetsformatie weer bij de Kamer zou komen. Sinds 2012 speelt de koning of koningin geen rol meer in het formatieproces, want “dat past bij een modern democratisch bestel”, stelt Wallage.

De voormalige voorzitter van de ROB heeft zelf het advies gegeven dit reglement aan te passen en is ook nog steeds voorstander van het huidige systeem, maar, zo bekent hij “daar zitten ook nadelen aan”.

Staatshoofd vroeg om tempo

Toen hij in 2010 informateur was samen met Uri Rosenthal merkte hij op dat het staatshoofd hem geregeld vroeg naar het tempo. “Wanneer gaat u dit afronden?”, kreeg hij elf jaar geleden van koningin Beatrix te horen.

Het schrappen van de koning(in) in dit proces heeft het uiteindelijk volgens Wallage allemaal ingewikkelder gemaakt, omdat de Kamer nu ook zelf verantwoordelijk is voor het formatieproces en zichzelf feitelijk controleert. Je mist een onafhankelijk persoon of instituut, juist de er zo veel partijen in de Kamer zitten.

WallageIn denkt dat er in een evaluatie “opnieuw kan worden gekeken naar de rol van het staatshoofd."

Linkse Fusie

Jacques Wallage, die van 1994 tot 1998 fractievoorzitter was van de PvdA en in 1994 en 1998 mede heeft onderhandeld aan de 'Paarse Kabinetten', vindt de puzzel voor een nieuwe regering deze keer zeer lastig. “Er zijn rechts van het CDA en de VVD flink oprukkende troepen als JA21, PVV en FvD.” Dus kunnen de middenpartijen van de rechterflank “niet te veel linkse rakkers aan tafel” toelaten. Dan volgt vanzelf de vraag: “kunnen ze het zich bij hun achterban permitteren in een progressief kabinet te gaan?”

De opdracht die er in tijden van Paars I lag, namelijk snel regeren, die ligt er nu ook. “Die is nu nog dringender, vindt Wallage, “omdat nu door de coronacrisis de enorme scheuren van de welvaartsvoorziening zichtbaar zijn geworden.”

Van Wallage mag de politiek wat minder “lamlending” omgaan met het “wegtikken van de tijd” in dit formatieproces. Zijn wens zou zijn dat er snel een minderheidskabinet komt onder leiding van de VVD en D66, dus ook zonder zijn eigen PvdA. Dat zou in Den Haag moeten leiden tot meer openheid, meer debat en minder 'achterkamertjespolitiek”.

Minderheidskabinet

GroenLinks en zijn eigen PvdA “staan er nu niet goed voor en zullen een nieuwe start moeten maken. Dat hoeft niet met een linkse fusie, maar wel in goede samenwerking. “Ze moeten aan de kiezer kunnen laten zien dat ze weerstand kunnen bieden aan de druk van uiterst rechts.”

Sowieso moet regeren fundamenteel anders, stelt de voormalige fractievoorzitter van de PvdA. “De politiek pretendeert dat het de samenleving aan een touwtje heeft, maar dat is niet zo. Als je nu in een regeerakkoord vastlegt hoe het land er over vier jaar uitziet, dan overschat je de rol van de politiek.”

Dus naast het snel formeren van het minderheidskabinet, zou er ook zeker een kort en bondig regeerakkoord moeten komen dat als een “startdocument” moet worden beschouwd, adviseert Jacques Wallage. “Ministers doen alsof ze de baas zijn over Nederland. Maar in dit land zijn veel goed opgeleide mensen die zich intensief met het beleid bemoeien. In zo'n land moet regeren een hele andere vorm krijgen.”