Maximum regeringstermijn premier? 'Dat ligt in handen van politieke partijen zelf'

"Het zou mooi zijn als het niet nodig is om een maximum termijn in te stellen", zegt luisteraar Ellen Spits, die als communitylid het onderwerp aandroeg. “De betreffende persoon of partij zou zelf het moreel besef moeten hebben om een andere persoon naar voren te schuiven."

Politiek journalist Leonard Ornstein sluit zich hierbij aan. “We hebben geen presidentieel systeem, we hebben een partijendemocratie. Wij stemmen op een partij, een idee, een programma. Als je wat wil veranderen, hoef je de grondwet niet te veranderen.”

'Het zit in de partijen'

Volgens Ornstein moet je ervan uitgaan dat de partijen zelf maximum periodes instellen, zoals het CDA en de PvdA dat in het verleden deden. "De VVD heeft sinds 2006 geen leiderschapsverkiezing gehad. Daarna heeft Rutte steeds die partijbasis in handen gehouden. De partij stelde hem verkiesbaar, en hij won die verkiezingen. Het zit in de partijen, daar moet de verandering komen. Zolang Mark Rutte zijn partij achter hem weet te stellen heeft hij succes."

Maximum termijn in het buitenland

In bijvoorbeeld de VS en Frankrijk geldt er momenteel een maximum termijn voor de president. Joost Sillen, universitair hoofddocent staats- en bestuursrecht aan de Radboud Universiteit, vindt het belangrijk om te kijken waarom deze landen zo’n regel hebben. "Dat is omdat ze willen voorkomen dat de functie van de president te veel wordt vermengd met de persoon die het presidentschap vervult. Als dat te veel gebeurt kan er machtsmisbruik optreden."

Volgens Sillen is dat gevaar in Nederland niet zo groot. "In Nederland kan de Tweede Kamer de premier altijd naar huis sturen. Dat kan in de VS en in Frankrijk niet. Ten tweede, de positie van de Nederlandse premier is heel anders dan de positie van de Amerikaanse of Franse president. Zij zijn echt de baas van de regering. De Nederlandse premier is dat niet. Juridisch is hij slechts de technisch voorzitter van de ministerraad. Hij heeft daarin niet meer te zeggen dan andere voorzitters."

Hoe nu verder?

Volgens Orstein loopt de VVD een enorm risico door steeds Rutte naar voren te schuiven. "Je moet nieuw leiderschap creëren, anders komt de partij in een enorm vacuüm." VVD’ers durven het niet openlijk te zeggen maar mensen in de partij willen een andere leider, zegt de politiek journalist. "Wie dat is? Dilan Yeşilgöz wordt genoemd, maar zij moet haar positie nog veroveren en Rutte heeft gezegd dat hij pas halverwege is."

Als er een maximum termijn wordt ingevoerd zou de grondwet gewijzigd moeten worden. En dat is niet zomaar gedaan, geeft universitair hoofddocent Sillen aan. "De grondwet wijzigen moet in twee lezingen, dus de Kamer moet tussentijds opnieuw gekozen worden. Daar gaat zo 5 tot 8 jaar overheen."

Kortom, het zou zomaar kunnen dat Mark Rutte nog even in het Torentje zit.