Hoe goed controleert de Kamer? ‘Veel leden doen alsof ze ministertje of staatssecretaris zijn.’

Dit vertelde Leijten zaterdag in Argos, waarin (oud-)Tweede Kamerleden spraken over de obstakels die zij tegenkomen bij het controleren van de regering. Het werk van volksvertegenwoordigers staat in de schijnwerpers, nu de toeslagenaffaire heeft blootgelegd dat wetten en regels in de praktijk grote ellende kunnen veroorzaken en de tegenmacht uit de Kamer regelmatig te wensen overlaat.

Leijten zag dat het wetsvoorstel waarmee het kabinet-Rutte vorig jaar de getroffen ouders financieel tegemoet wilde komen, onvoldoende was om alle slachtoffers adequaat te compenseren. Maar zij kreeg naar eigen zeggen de collega’s van regeringspartijen D66 en VVD niet mee in haar poging om de wet aan te passen.

Ook Pieter Omtzigt, haar medestrijder in de toeslagenaffaire, wist zijn CDA-fractie aanvankelijk ook niet te overtuigen, vertelt Leijten. "Pieter zat gewoon met z’n handen in het haar. (…) Ik denk dat het hem ook gewoon wel verdriet deed. Ik bedoel: dan ben je blootlegger van zo’n groot schandaal, zo’n groot onrecht, sta je op de drempel om te zeggen: nou gaan we dat toch echt rechtzetten, en dan weet je: we gaan het niet goed doen."

Staatssecretaris Van Huffelen toonde zich uiteindelijk toch bereid de compensatieregeling uit te breiden. Volgens Leijten kwam dit doordat de SP de oppositie mobiliseerde om tegen het wetsvoorstel te stemmen, zodat het zou sneuvelen in de Eerste Kamer. De regeringscoalitie heeft in de Eerste Kamer geen meerderheid.

Een list om niet te stemmen

Ook Tweede Kamerlid Joël Voordewind (ChristenUnie) en oud-PvdA-parlementariër Keklik Yücel geven aan hoe ingewikkeld het is om als volksvertegenwoordiger van een regeringspartij goed je werk te doen. Voordewind vertelt dat hij geacht werd om bij bepaalde moties van de oppositie tegen te stemmen, terwijl hij eigenlijk voorstander van die moties was.

Dus bedacht hij een list. "Ik kan me nog heel goed herinneren dat ik de eerste keer moest besluiten over een motie over het kinderpardon, en dat ik even niet aanwezig ben geweest", zegt Voordewind. "Die heb ik overgeslagen."

Yücel kreeg de wind van voren nadat zij in 2016 openlijk steun had betuigd aan de Turks-Nederlandse columniste Ebru Umar, die in Turkije onder huisarrest was geplaatst na 'beledigende' tweets over de Turkse president Erdogan.

"Toen brak de pleuris uit, eigenlijk. (…) Achter de schermen werd er heel veel druk uitgeoefend. Via het kabinet, langs de fractie, naar mij toe. Om vooral niks meer te zeggen. Dat je niet meer over dit onderwerp in de media interviews moest geven. Dat je je rustig moet houden op dit dossier."

Volgens Yücel vond de regeringscoalitie destijds de vluchtelingendeal die de EU met Turkije had gesloten, op dat moment belangrijker. "Dus zij hadden daar geen belang bij dat ik Erdogan zo publiek, vanuit hun Nederlandse coalitiepartner, bekritiseerde of te kakken zette."

Leijten pleit ervoor dat bewindslieden uit het kabinet voortaan minder dealtjes sluiten met hun partijgenoten in het parlement. "Je ziet dat heel veel Kamerleden doen alsof ze ministertje of staatssecretaris zijn. Maar dat zíjn ze niet! Ze hebben een controlérende taak."

In Argos reageert ook hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans. Hij ziet dat Kamerleden die lid zijn van een regeringspartij al een lange tijd worstelen met wat zij zelf vinden en wat is afgesproken in de regeringscoalitie: "Wij zijn een land van minderheden; we hebben heel veel kleine fracties en die moeten natuurlijk als ze een regering willen gaan vormen een coalitie vormen. Die coalities zijn in meer dan 75 procent van de gevallen drie, vier of vijf partijen kabinetten en dan moet je stevige afspraken maken."

Meer journalistiek speurwerk?

Argos is het onderzoeksjournalistieke programma van de HUMAN en VPRO. Je hoort Argos op zaterdag van 14.00 tot 15.00 uur op NPO Radio1. Terugluisteren kan via je favoriete podcastapp, of via de website van Argos. Volg Argos ook via Facebook, Twitter en LinkedIn.