Gemeenten die ingaan tegen regering: waar ligt de grens?

“Den Haag ziet de modder en de gemeenten staan er midden in”, zei sociaalpsycholoog Arie Dijkstra in het NOS Radio 1 Journaal. En daar sluit Peter Heijkoop zich volledig bij aan. Heijkoop is wethouder in Dordrecht en bestuurder van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). “We staan voor grote gezamenlijke uitdagingen op het gebied van sociale zekerheid, maar ook van wonen en klimaat. Maar als wij zien dat we door wetgeving niet goed voor onze inwoners kunnen zorgen, vraagt dat wel enige burgerlijke ongehoorzaamheid.”

'Ten koste van inwoners'

Een voorbeeld is de bijstandswet, legt Heijkoop uit. Die wordt in Dordrecht al langere tijd niet zo nauw geïnterpreteerd. “We zien dat de wet niet deugt en dat gaat ten koste van de dienstverlening aan inwoners. Dus probeer je goede dingen te doen in plaats van een wet strikt te volgen.” Ondertussen wordt ook een signaal afgegeven door middel van brandbrieven aan Den Haag, zegt de wethouder.

Gerard van Deelen, wethouder in Scherpenzeel en ondernemer, sluit zich bij het pleidooi van Heijkoop aan. “Den Haag kijkt door een koker en ziet niet meer wat er gebeurt. Als het kabinet wil dat de lokale gemeenschappen het beleid blijven uitvoeren dat zij bedenken, dan zullen ze beter moeten gaan luisteren.”

Van Deelen die “met een been in de publiek sector zit en met het andere in de private sector”, ziet dat ondernemers er doorheen zitten. “Als dit zo doorgaat, houden we het niet droog. De tranen biggelen over de wangen van deze mensen, ze zijn emotioneel kapot. Bedenk niet alles van drieëndertig hoog; de lokale overheid ziet beter wat er zich daadwerkelijk afspeelt.”

'Grote verbazing'

Wichard de Wolf, kandidaat gemeenteraadslid voor D66 in Rotterdam en ondernemer, luistert “met grote verbazing” naar de wethouders. “Het kabinet heeft een integrale visie en maakt op basis daarvan afwegingen. De wethouders moeten zich realiseren dat zij op basisniveau kijken en heel dicht op ondernemers zitten in plaats van het grote plaatje te kunnen overzien.” Wel wordt het volgens De Wolf hoog tijd voor een goed "lock out-plan" met perspectief.

“Het is echt ongelofelijk gevaarlijk om dit te doen”, reageert Job Cohen, oud-burgemeester Amsterdam en leider van de PvdA. “Maar ik kan me ook voorstellen dat het water je zo naar de lippen stijgt dat je zegt: nu moet het. Deze discussie laat goed de verschillende belangen zien.”

'Pas op met ongehoorzaamheid'

Maar pas op met die ‘gemeentelijke ongehoorzaamheid’, waarschuwt Cohen. “Ik ken een partij, Forum voor Democratie, die voortdurend met burgerlijke ongehoorzaamheid bezig is. Daar zitten we niet op te wachten.” Het is aan de regering om alle afwegingen te maken en die vervolgens “heel goed uit te leggen”, vindt Cohen.

“Het is goed dat deze signalen komen en ik hoop dat ze daar in Den Haag naar luisteren”, gaat Cohen verder. “Ik begrijp de wethouders die met poten in de modder staan. Het zou goed zijn als er plaats is voor maatwerk, meer dan nu het geval is.”