CDA worstelt met parlementaire enquête toeslagenaffaire

Een voorstel voor een dergelijke enquête dat deze week door de SP in stemming zou worden gebracht, is voorlopig op de lange baan geschoven. Voor het CDA is volgens Van Dam nog niet duidelijk waar de enquête zich exact op zou moeten richten en op welke manier het van meerwaarde is op het werk van zijn ondervragingscommissie.

Daarnaast ziet Van Dam een “groot probleem” in de beperkte capaciteit van de Tweede Kamer. “We kunnen met elkaar een aantal enquêtes aan. We gaan Groningen onderzoeken. Het zou mij niet verbazen als we de hele corona-aanpak gaan onderzoeken. Mijn collega Omtzigt heeft een parlementaire ondervraging naar de situatie in de Rotterdamse haven, met corruptie en dat soort dingen… Je kunt je mogelijkheden niet onbeperkt inzetten.”

Ook wijst hij op twee andere onderzoeken die mede naar aanleiding van de conclusies van zijn ondervragingscommissie zijn aangekondigd. Zo legt de Venetië-commissie van de Raad van Europa Nederland onder de loep. En wordt er op verzoek van Van Dam en collega-Kamerlid Omtzigt een Staatscommissie ingesteld die naar de rechtsstaat gaat kijken. Maar, dit alles maakt nog niet dat Van Dam een parlementaire enquête uitsluit. De balans lijkt nog niet te zijn opgemaakt wanneer hij zegt “Wij worstelen hiermee.”

Geen lauw bier

Net aan het einde van de uitzending komt het rapport van de inspectie Justitie en Veiligheid over het functioneren van de politie naar buiten. Van Dam zag dit als justitiewoordvoerder aankomen en voorspelde op basis van geluiden “uit de Haagse wandelgangen” al dat onder meer de samenwerking tussen landen onvoldoende zou zijn. Daarnaast had hij op basis van de signalen die de aanleiding vormden om het onderzoek te starten, al een slecht voorgevoel: “Als er dit soort kritiek is, snap ik dat dit geen lauw bier is.” Hij kreeg gelijk. Het rapport spreekt van een jarenlang niet functionerende informatie-afdeling. Met risico’s voor opsporingszaken, een werksfeer die te wensen overlaat en een slecht imago in het buitenland als gevolg.

Sowieso een celstraf

In de week van heftige rellen in Nederland, debatteerde de Tweede Kamer over het zwaarder bestraffen van geweld tegen mensen in een publieke functie. Het wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat rechters in dit soort gevallen te allen tijde een celstraf moeten opleggen. Deze kan worden aangevuld met een taakstraf, maar enkel een taakstraf zou niet langer volstaan volgens de voorstanders. Van Dam was zelf negentien jaar officier van justitie en bekleedde daarvoor als ME’er evengoed een publieke functie op straat.

Hij vertelt dat het wetsvoorstel al jaren in de pijplijn zat. “PVV en VVD waren altijd al voor. Wij (het CDA) niet zo.” Waarom het CDA nu toch om is, heeft te maken met de volgens Van Dam onvoldoende resultaten van eerdere initiatieven om geweld richting onder andere hulpverleners tegen te gaan. “Wij moeten toch concluderen dat tot op de dag van vandaag een bepaald gedeelte van onze bevolking zich daar niet door laat beïnvloeden.”

Sommige Tweede Kamerleden grepen de conclusies van het rapport Ongekend Onrecht aan om onder andere Van Dam erop te wijzen dat voorliggende wet weleens spijkerhard zou kunnen uitwerken. Iets waarvoor in Ongekend Onrecht juist wordt waarschuwd. Volgens de oud-officier van justitie is dat appels met peren vergelijken. “De bestuursrechter, (betrokken bij de toeslagenaffaire) toetst een beetje op afstand wat er gebeurt.” Een “marginale toetsing”, noemt hij dit later. “Bij het strafrecht (betrokken bij het straffen van geweldpleging) hebben we een hele andere rechter. Een actieve rechter die elk feitje bekijkt.” “Daar is veel meer ruimte, ook in de praktijk, om alle belangen van de individuele verdachte aan de orde te laten komen.”

Bredere adviezen voor corona-aanpak

Maar om de oorzaken van onvrede in de samenleving op te lossen, is ook volgens Van Dam meer nodig. “Ik denk dat grote delen van de bevolking op hun tandvlees lopen als het gaat om corona.” Hij wijst op de gevolgen van de scholensluiting voor gezinnen en het feit dat voor jongeren vrijwel alles gesloten is. “Je kunt licht de indruk wekken dat je met dit soort redenaties het geweld goedkeurt, maar dat ontslaat je niet van de verplichting als overheid om je maatregelen breed te scouten op wat voor effect het heeft.” Daarom diende hij gisteren samen met de PvdA een voorstel in om gedragswetenschappers beter te betrekken bij het kabinetsbeleid.

In eerste instantie wilde Van Dam het een Outbreak Management Team II noemen, maar daar is hij vanaf gestapt. “Dan krijg je een heel circus van een commissie of adviesraad, dat wil ik niet. Ik wil dat het kabinet zijn oor te luisteren legt bij experts in het land, daar gaat het mij om.”

Van Dam is met plek 47 op een nagenoeg onverkiesbare plek op de kieslijst van het CDA gezet. Hij wil met voorkeursstemmen alsnog in de Tweede Kamer terugkeren. “Ik ga uit van 20.000 stemmen. Dat is in mijn termen het ADO-stadion plus 5000."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.