'Het is gruwelijk fout gegaan, maar koning hoort geen politieke keuzes te maken'

Opdracht duidelijk maken

Volgens Bovend’Eert, die hoogleraar staatsrecht is aan de Radboud Universiteit, is het verstandig om de verkenners in de toekomst duidelijk te maken hoe beperkt hun verkenningsopdracht eigenlijk is. "Zij doen niets meer dan inventariseren bij de fractievoorzitters wie de opdracht van informateur moet krijgen."

De verkenners Jorritsma en Ollongren zij volgens hem hun boekje te buiten gegaan blijkens de "uitgelekte" aantekeningen van Ollongren. Zij namen gisteren de schuld op zich: alleen zij zijn verantwoordelijk voor de per ongeluk openbaar geworden formatie-notitie, met daarin de pijnlijke ‘functie elders'-opmerking. Maar daarmee is de onrust in Den Haag nog niet verdwenen.

Ongeluk gebeurd

Boris van der Ham is voormalig lid van de Tweede Kamer en de initiatiefnemer van het 'Reglement van ordewijziging' om de Tweede Kamer het voortouw te geven in de kabinetsformatie in plaats van de koning. Volgens hem is er "een ongeluk gebeurd", maar hoeft daarom niet het hele systeem omgegooid te worden.

Meer transparantie

Vanaf 2012 start de formatie niet meer bij het staatshoofd en dit levert volgens Van der Ham meer transparantie op. "Nu zie je dat de twee verkenners een fout gemaakt hebben en dat deze zelf ter verantwoording staan voor de Tweede Kamer." Als de start van de formatie bij het staatshoofd was geweest "tast je in het duister."

De transparantie werd mogelijk niet zo gevoeld doordat VVD-fractievoorzitter Mark Rutte zei dat niemand hier uitleg over gaat geven. Van der Ham: "Hij sprak voor zijn beurt en is gecorrigeerd. Hij heeft inmiddels óók ingestemd met het Kamerdebat."

Koning zo gek nog niet

De koning weer als start van de kabinetsformatie is zo gek nog niet, zegt oud-Kamerlid van de SP Sharon Gesthuizen. Volgens haar is het voor de beeldvorming vreemd dat politici in de rol als verkenner, informateur en formateur geacht worden boven de partijen te staan. "Politici hebben te weinig het besef hoezeer ze geafficheerd worden met hun partij en de belangen waar die partij voor staat."

Volgens Gesthuizen gaat het altijd om belangenverstrengeling en het voorkomen daarvan. In dat kader is een staatshoofd neutraler. "Daarin hebben we met het koningshuis misschien wel de beste kaarten."

Blijf op de hoogte van de formatie

Bij NPO Radio 1 volg je alles rondom de verkiezingsuitslag en de formatieonderhandelingen. (Tip: met de NPO Radio 1-app ben je nóg sneller op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.)