Lijsttrekkersverkiezingen: durven partijen het nog aan?

Bij het CDA, dat in het verleden meerdere keren een lijsttrekkersverkiezing hield, gaat het sowieso niet door dit keer. Een commissie analyseerde de vorige verkiezing en kwam tot het advies om het niet meer te doen. "Verstandig", vindt voormalig spindoctor van de partij, Jack de Vries. "Er is heel weinig tijd, je moet geen tijd en zeker ook geen geld verspillen aan een lijsttrekkersverkiezing."

Ook bij de VVD lijken er geen plannen voor een lijsttrekkersverkiezing en bij de PvdA en GroenLinks, die samen mee willen doen, wordt nu eerst aan de leden gevraagd of ze dat samengaan een goed idee vinden. Jammer, vindt Koole in alle gevallen, want hij houdt wel van interne verkiezingen: "Het is veel democratischer. Je hebt daardoor een politiek lijsttrekker die een sterker mandaat heeft van de achterban. En je moet intern bewijzen dat je goed kunt campaignen en overtuigingskracht hebt. Als iemand dat intern niet heeft, hoe kan hij dan het publiek overtuigen?" stelt hij.

Wouter Bos en Diederik Samsom

Lijsttrekkersverkiezingen kennen een wisselend succes in Nederland. De bekendste persoon die ooit met een dergelijke verkiezing verkozen werd, is demissionair premier Mark Rutte. In 2006 won hij met 51 procent de VVD-verkiezingen van Rita Verdonk en Jelleke Veenendaal (zie foto).

Koole kijkt zelf met veel genoegen terug op de PvdA-verkiezingen in 2002, waar Wouter Bos met ongeveer 60 procent van de stemmen werd gekozen als lijsttrekker voor de verkiezingen in 2003, ten koste van onder anderen Jeltje van Nieuwenhoven. "Het werd enorm gewaardeerd, niet alleen binnen de partij maar ook door anderen. Het gaf een heel nieuw elan aan de partij. In 2002 had de PvdA heel veel verloren en in 2003 wonnen we dat bijna allemaal weer terug. Het was aanstekelijk, want een heleboel partijen volgden."

Ook in 2012, toen Diederik Samsom als winnaar uit de bus kwam, gaven de interne verkiezingen de partij veel aandacht. De verkiezingen erna, in 2017, werden echter een fiasco: Samsom verloor toen van Lodewijk Asscher. "Een bloedbad", aldus Jack de Vries.

Bedankt voor uw stem op Hugo de Jonge

Bij het CDA verliep de leiderschapsverkiezing prima in 2012 (Sybrand Buma won toen met 51,4%), maar in 2020 was het een minder groot succes. Jack de Vries wordt nog wel eens badend in het zweet wakker, geeft hij toe. "Ik kijk er niet met veel genoegen op terug…" Eigenlijk ging alles mis, vertelt De Vries: Wopke Hoekstra trok zich ineens terug, er was gedoe met stemcomputers en toen won De Jonge met zo weinig verschil (50,7% tegen 49,3% voor Pieter Omtzigt) dat hij geen overtuigend mandaat had. Uiteindelijk trok De Jonge zichterug en werd Wopke Hoekstra alsnog, ongekozen, de lijsttrekker.