Na vorige pandemieën kwam er vaak een revolutie. Nu ook?
- Nieuws
- Na vorige pandemieën kwam er vaak een revolutie. Nu ook?
Voorzichtig wordt door sommige experts het einde van de coronacrisis voorspeld. De geschiedenis laat zien dat er na dit soort wereldcrises vaak een revolutie komt. "De grote opstanden die zich keerden tegen het gezag, in de 17e eeuw, worden toegeschreven aan lange, door pandemieën veroorzaakte crises", vertelt historicus Beatrice de Graaf in De Ongelooflijke Podcast.
Meteen luisteren: De Ongelooflijke Podcast over revoluties - De Ongelooflijke Podcast
De Graaf beroept zich op Samuel K. Cohn junior, die meerdere boeken schreef over revoluties en opstanden. Na pandemieën werden in de geschiedenis vaak de accijnzen verhoogt, waarna 'het volk' in opstand kwam.
Nu hebben we ook een pandemie, zou er ook nu een revolutie kunnen uitbreken? Daarvoor zijn charismatische leiders nodig, die alle mensen kunnen "samenvegen" in een opstand, maar er moet ook sprake zijn van hele grote sociaal-economische ongelijkheid. Met name over dat tweede twijfelt Beatrice de Graaf: "De vraag is of de sociaal-economische ongelijkheden nu zodanig nijpend zijn, dat ze tot protest leiden", zegt ze.
Revoluties ook in democratieën
Een kenmerk van veel revoluties in het verleden, is het dictatoriale leiderschap. De Franse revolutie keerde zich tegen de koning en de Arabische lente was gericht tegen dictators. Democratieën zijn echter niet gevrijwaard, waarschuwt De Graaf: in 1848 kwam België in opspraak tegen Nederland – dat op dat moment 'democratiserend' was – en ook in de Weimarrepubliek waren flinke opstanden.
In Nederland zijn er wel partijen, met name aan de populistisch-rechtse kant, die revolutionaire taal uitslaan tegen de overheid. Ze roepen op tot burgerlijke ongehoorzaamheid en dreigen met tribunalen. Dat dit tot een daadwerkelijke opstand leidt, lijkt Beatrice de Graaf echter van niet: volgens haar weten die partijen vooral wat ze niet willen, maar niet wat ze wel willen. "Politicoloog Cas Mudde noemt het populisme leeg, het heeft geen blauwdruk, het zegt dat het alles beter wil, maar hoe dan?"
Partij voor de Dieren: het meest revolutionair?
Ook theoloog Stefan Paas, vaste gast in De Ongelooflijke Podcast, ziet het niet gebeuren op populistisch rechts. "Dat zijn vijftien procent recalcitrante mensen", vindt hij.
Aan de andere kant van het politiek spectrum ziet hij het echter wél: de Partij voor de Dieren heeft wél een alternatief voor de wereld, waarin de mens een fundamenteel andere rol heeft. Het milieuprobleem is een echte bedreiging die door veel mensen gevoeld wordt, denkt de theoloog. "Stel dat de overheid de komende tien, twintig jaar, echt krachteloos blijkt, dan kan dat een voedingsbodem zijn voor revolutie", denkt hij.
