'Refo's horen ook bij Nederland, wen er maar aan'

Onlangs werden journalisten op Urk en in Krimpen aan den IJssel belaagd door boze kerkgangers. Waar komt die assertiviteit vandaan? En hoe dicht je de kloof tussen seculier en reformatorisch Nederland, als die al te dichten is? In de Ongelooflijke Podcast gaan journalist David Boogerd en vaste gast Stefan Paas in gesprek met Bart Jan Spruyt: hij is historicus, docent en zelfverklaard 'nuttige idioot' van de reformatorische wereld.

Wietlucht opsnuiven

De reformatorische traditie bestaat nog maar vijftig jaar, en was volgens Spruyt een tegenreactie op de vrijheidsdrang en secularisatie in de maatschappij. ''Toen eind jaren '60 in Rotterdam-Kralingen de Nederlandse versie van het Woodstock-festival plaatsvond, zat een paar straten verder een aantal mannen te vergaderen over de oprichting van de eerste reformatorische middelbare school, de Guido de Bres. Ze konden bij wijze van spreken de wietlucht opsnuiven. Deze mensen gingen hun eigen instituties oprichten, niet offensief maar defensief. Ze wapenden zich tegen een samenleving die steeds meer seculariseerde.''

De reformatorische christenen kregen hun eigen kerk, krant, politieke partij en verenigingen. Die instituties leiden nog steeds een bloeiend bestaan. De refo's vormen de laatste zuil van Nederland. Het gaat om circa 300.000 mensen, die twee en soms wel drie keer per week naar de kerk gaan.

Terugtrekken achter de dijken

Dat 'terugtrekken achter de dijken' bood en biedt de refo's bescherming. De groep is hecht en de mensen doen veel samen. Stefan Paas waarschuwt wel voor te veel interne gerichtheid. ''Dan krijg je stilstaand water, en dat gaat stinken.''

Toch is de reformatorische wereld volgens Spruyt bepaald geen eenheidsworst, en wordt er intern verschillend gedacht. ''Er zijn allerlei discussies, die je eerder ook bij andere christelijke groepen zag. Is de bijbel wel echt het woord van God? Hoe zit het met de verhouding tussen man en vrouw. Dat zijn bijvoorbeeld vragen die nu spelen.''

Spruyt vraagt zich af of de groep zo groot zal blijven als hij nu is. Reformatorische gezinnen hebben gemiddeld veel kinderen, maar omdat meisjes steeds vaker kiezen voor een opleiding of carriere is de verwachting dat dit gaat veranderen.

Zwak voor de refo's

Beide sprekers hebben een bepaalde zwak voor de reformatorische wereld. Zo klopt er volgens hen niets van het sombere beeld dat buitenstaanders van de mensen hebben, omdat ze in nette kleding en lange rokken lopen of zich aan strenge regels zouden moeten houden.

''Met refo's kun je de beste gesprekken hebben'', vindt Paas. ''Ze zijn spiritueel en denken veel na over hun relatie met God.'' Aan de ene kant hebben ze veel ontzag voor God. Spruyt noemt dat vreze. Ze zijn hardwerkend en bescheiden. Aan de andere kant komen ze op voor hun geloof en levensstijl, zeker als ze voelen dat die bedreigd wordt.

Incidenten niet representatief

Dat laatste culmineerde afgelopen weken in confrontaties tussen kerkgangers en journalisten, in Krimpen en op Urk. Toch zijn deze incidenten niet representatief voor de hele groep, meent Spruyt. Buitenstaanders onderschatten volgens hem wat kerkgang voor reformatorische christenen betekent en hij snapt dat de kerkgangers wat wantrouwend naar anderen kunnen reageren. ''Al viel het geweld me tegen.''

Paas en Spruyt snappen dat de buitenwereld soms vreemd aankijkt tegen de refo's. ''Maar het zijn mensen met eigen opvattingen en tradities die Nederland mede hebben opgebouwd'', aldus Paas.

Spruyt vindt de roep van buitenstaanders om sancties gevaarlijk. ''Alle middelen om binnen de constitutionele kaders in te grijpen, zijn er. Dat de reformatorische gezindte alle rechten heeft verspeeld op godsdienstvrijheid of onderwijsvrijheid, zou ik een banale conclusie vinden.''

Hoe eigenaardig anderen refo's ook mogen vinden, Paas en Spruyt pleiten ervoor om deze groep wel te koesteren. Paas: ''We geven in Nederland hoog op over diversiteit. Nou, ook Staphorsters horen erbij. Wen er maar aan.''

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.