'Macron heeft gelijk: Afrika moet nu zichzelf helpen'

Op een persconferentie na de G20 werd Macron gevraagd waarom er nog steeds geen sprake is van een Marshallhulp voor Afrika. Hij antwoordde dat geld de Afrikaanse problemen niet kan oplossen omdat de Afrikaanse beschaving in een crisis verkeert. Hij refereerde aan falende staten, complexe democratische transities en hoge geboortecijfers, die het Afrikaanse continent destabiliseren.

Binnen een uur raakte twitter oververhit. Hoe durfde Macron de Afrikaanse beschaving een crisis aan te smeren. Had hij dan niets geleerd van de Franse koloniale geschiedenis? Tijdens de koloniale periode was het immers de beschavingsmissie (mission civilisatrice) die de Fransen als excuus gebruikten om hun koloniale activiteiten goed te praten. Kortom, Macron was een racist.

Ik eet mijn hoed op

Macron een racist? In een recente lezing noemde Macron de koloniale periode nog een misdaad tegen de mensheid. Als Macron een racist is dan eet ik mijn hoed op. Hoe lang kun je de Afrikaanse problemen nog wijten aan de koloniale periode? Komt er niet een moment dat een land zelf ook verantwoordelijkheid moet nemen?

Natuurlijk is de koloniale erfenis zwart. De slavernij was barbaars en sloeg, en slaat nog steeds, diepe wonden. Europeanen hebben in Afrika lukraak grenzen getrokken die geen rekening hielden met tribale of zelfs etnische scheidslijnen. Europeanen hebben ook bepaalde Afrikaanse minderheden voorgetrokken waardoor het evenwicht tussen de verschillende groeperingen ernstig werd verstoord. Het is allemaal waar.

Toch moet er een diepere reden zijn dan de koloniale verklaring waarom het in sommige Afrikaanse staten nog steeds niet goed gaat. Ethiopië bijvoorbeeld is nauwelijks gekoloniseerd maar het land doet het niet beter dan Afrikaanse landen die vreselijk zijn uitgebuit.

Corruptie

Waarom gaat het in sommige Afrikaanse landen nog steeds niet goed? Wat al deze landen gemeen hebben is slecht bestuur en corruptie. Dat fenomeen hangt slechts ten dele samen met het huidige beleid van het Westen. Het Westen steunde vaak dictators en hield daarmee democratisering tegen. Niet elke dictator was echter een pion van het Westen.

Wat zeker niet geholpen heeft is ontwikkelingshulp. Ontwikkelingshulp remt namelijk, net als olie-inkomsten, democratisering. Hulp verlaagt de prikkel om belastingen te innen. Zonder belastingen kan parlementaire controle niet tot wasdom komen. Westerse belastingverdragen met Afrikaanse landen remmen soms ook de inning van Afrikaanse belastingen. Wat ook niet hielp is dat het gemeenschappelijk landbouwbeleid de export van Afrikaanse producten naar de Europese markt hinderde. Tegenwoordig zijn daar echter de scherpste kantjes wel van afgesleten.

Elk land sleept de last van de geschiedenis met zich mee. Polen werd geplaagd door delingen waardoor het land zelfs enige tijd van de kaart verdween. Griekenland draagt nog steeds de last van het Ottomaanse juk met zich mee. Het wachten is op een generatie Afrikaanse leiders die hun falen niet meer maskeren door altijd de koloniale kaart te trekken. Somaliland wist sinds de afscheiding van Somalië imposante vooruitgang te boeken zonder een cent ontwikkelingshulp.

Moedige leiders nodig

Democratie en rechtsstaat kan men niet exporteren. Het kan alleen maar ontstaan als de elite van een land zelf gaat inzien dat een land met slecht bestuur en corruptie nooit tot wasdom kan komen. Het vereist een nieuwe generatie charismatische en moedige leiders die de waarde van de rechtsstaat en inspraak inzien. In sommige Afrikaanse landen is dat gelukt. In andere Afrikaanse landen woekert de beschavingscrisis helaas nog voort.

In het Westen kon de Marshallhulp effect sorteren omdat goed bestuur en de rechtsstaat aanwezig waren. Als aan die twee voorwaarden niet zijn voldaan, zullen hulp noch investeringen geen verschil maken. Macron heeft volkomen gelijk.

Arend Jan Boekestijn is commentator bij Dit is de Dag.