Ontwikkelingshulp gaat vanaf nu vooral over vluchtelingenbeleid

Vaak wordt gezegd dat de grootste politieke partij het meeste aan de onderhandelingstafel inlevert. De redenering is dat premier Rutte graag een derde kabinet wil formeren en om deze reden gedwongen is de andere partijen te paaien met concessies.

Die redenering is niet erg overtuigend. Nadat het experiment met Groen Links was mislukt ontbeerden VVD, CDA, D66 en CU immers een goed alternatief waar men op terug kon vallen. Natuurlijk men kon de onderhandelingen opblazen maar dan moesten de Nederlandse kiezers weer naar de stembus en dat was natuurlijk ook een zwaktebod. Wie wil de schuld daarvan in de schoenen geschoven krijgen?

Er zat dus niet anders op dat VVD,CDA, D66 en CU zo goed en zo kwaad als het kon een regering zouden vormen. Er was immers geen andere meerderheidscoalitie meer voorhanden en het land moet toch geregeerd worden.

Het was geen liefde op het eerste gezicht maar er is toch een ambitieus regeerakkoord totstandgekomen. CU en D66 slaagden erin om een streng klimaatbeleid door te drukken. D66 en VVD initieerden experimenten met gereguleerde wietteelt. Alle partijen durfden het aan om het belastingstelsel, pensioenstelsel en de arbeidsmarkt te hervormen. Allen waren verheugd dat de tijdens de crisis zo geplaagde middenklasse eindelijk tegemoet kan worden gekomen. Alles overziend is het een veel ambitieuzer akkoord geworden dan werd verwacht.

Nu het regeerakkoord eindelijk is gepubliceerd, er was al veel gelekt, is het grote spinnen begonnen. De VVD, de grootste partij aan tafel, zou teveel hebben ingeleverd met de zogenaamde ‘aflosboete’, vermindering van hypotheekrenteaftrek en de verhoging van het budget voor ontwikkelingssamenwerking.

Dit is een eenzijdige voorstelling van zaken. Die hele discussie over de ‘aflosboete’ bijvoorbeeld ging nergens over, omdat het hier in feit ging om een afschaffing van een verkapte subsidie. Toch besloot de aanstaande coalitie in allerijl de maatregel over 30 jaar uit te smeren in plaats van 20. Wiegel en de Telegraaf kregen dus een beetje hun zin.

Ontwikkelingssamenwerking

Dan de ontwikkelingssamenwerking. Op het eerste gezicht zal menig VVD'er daar zeker zijn wenkbrauwen fronsen. De coalitie trekt de komende vier jaar in totaal 1,75 miljard euro extra uit voor ontwikkelingssamenwerking. Maar: dat is echter niet het hele verhaal.

Het gaat hier namelijk niet om een structurele verhoging van het ontwikkelingsbudget. Met ongeveer de helft wordt de bezuiniging op dit terrein van het kabinet-Rutte II teruggedraaid. De andere helft is extra voor een kabinetsperiode van vier jaar. Voor 2018 stond een bedrag op de begroting voor Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Handel samen van 4 miljard euro. Dat is 0,5 procent van het bruto nationaal inkomen. De norm van de Verenigde Naties is 0,7 procent. Daar komt nu 400 miljoen euro bij voor 2018. Daarna in 2019 418 miljoen, in 2020 504 miljoen en in 2021 431 miljoen euro. Nogmaals: dit zijn géén structurele gelden.

Daar komt nog bij dat ontwikkelingssamenwerking, nóg veel meer dan nu het geval is, wordt ingezet om vluchtelingenstromen naar Europa te voorkomen. Er komt meer aandacht voor noodhulp en projecten om vluchtelingen die langere tijd ontheemd zijn beter onderwijs en werk te bieden. Nederland gaat hiervoor samenwerken met Libanon, Jordanië en Irak.

De ontwikkelingsbegroting krijgt er tot en met 2021 jaarlijks ongeveer 450 miljoen bij. Enigszins gechargeerd kan men stellen dat de verhoging van het OS budget vooral wordt ingezet om het plan Azmani, vluchtelingen opvangen in de eigen regio, te financieren. Daar kan de VVD weer wél goed mee leven.

Het is ook fascinerend om te zien dat het CDA, dat mordicus tegen de Turkije deal was, nu opeens soortgelijke deals met Noord-Afrika wil sluiten. Ook D66 is om.

In 2010 slaagde het kabinet Rutte 1 om het OS-beleid te hervormen waarbij handel een grotere rol ging spelen dan hulp. In 2017 blijkt het mogelijk een OS-beleid 3.0 in te zetten. Het staat tegenwoordig bovenal in het kader van het beheersen van vluchtelingenstromen. Wie had dat een paar jaar geleden voor mogelijk gehouden?

Arend Jan Boekestijn is commentator bij Dit is de Dag