John Jansen van Galen: 'Sindsdien ging het bergafwaarts met de PvdA'

Bergafwaarts met de Partij van de Arbeid

Ik zie mij nog op het podium zitten, een beetje wanhopig, in een zwakke poging het keuvelend en drentelend publiek stil te krijgen, want de volgende attractie van de verkiezingsuitslagenavond in 1981 te Rotterdam, de zanger Joop Visser, weigerde op te treden als het niet eerst muisstil werd. Ga gaar als spreekstalmeester maar eens aanstaan in een volle zaal met mensen die vooral hun treurnis willen delen dat de Partij van de Arbeid na vier jaar felle oppositie tegen Van Agt en Wiegel in de oppositie liefst negen zetels verspeelde.

Ik mocht bovendien van Joop Visser niet verwijzen naar zijn verleden als Jaap Fischer, want dan zou hij onmiddellijk zijn biezen pakken. En te midden van dit alles zat, hoofdschuddend, mismoedig, lijsttrekker Joop den Uyl. "Ja, John, het is niet anders." Sindsdien ging het bergafwaarts met de Partij van de Arbeid.

De monsterzege die Den Uyl vier jaar eerder had behaald, was te danken aan de Molukse treinkaping bij De Punt vlak daarvoor, want in tijden van onheil zoeken we graag bescherming bij een vader des vaderlands, en ome Joop hád iets vaderlijks.

Linkse partijtjes fuseerden

Bij die verkiezingen van ’81, deden drie linkse partijtjes mee die elk drie zetels behaalden, zodat je kon zeggen dat links al met al gelijk bleef, maar zo werd er toen niet naar gekeken, zeker niet door Den Uyl. Negen jaar later fuseerden die drie kleintjes tot GroenLinks en nu zijn ze er na aan toe om met de PvdA te fuseren tot één linkse partij.

Zag u de opgetogen beelden van hun gezamenlijk congres gisteren in Den Bosch? Geen Joop Visser, wel Dolf Jansen, en ‘feministische iconen’, spoken word en een sfeer van grote verwachtingen. Als ze nu maar niet hoogmoedig worden.

Toen de vrouwen in Nederland eeuw geleden voor het eerst mochten stemmen meende de voorganger van de PvdA, de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij SDAP, triomfantelijk op weg te zijn naar ‘het eerste kwart’ van de stemmen waarna dus het tweede kwart spoedig zou volgen, en dan, wie weet, de meerderheid. Maar de meeste vrouwen stemden op de christelijke partijen.

Kijk uit voor overspannen verwachtingen

Toen Willem Drees na de oorlog stellig verwachtte dat zijn Partij van Arbeid de grootste zou worden, kwam hij lelijk bedrogen uit, want die eer moest hij laten aan de Katholieke Volks Partij.

De tijd van Den Uyl was de tijd van ‘polarisatie’. Je moest de kiezers op confessionele partijen naar links en rechts uit elkaar drijven en de stiekeme verwachting was dat zich dan in Nederland vanzelf een linkse meerderheid zou ontplooien. Daar kwam dus ook niks van. Want Nederland is nu eenmaal niet links.

Groen Links en de Partij van de Arbeid hebben nu samen 17 zetels, één op de zes kiezers! Je kunt er geen gat mee in een zacht pakje boter trappen en Mark Rutte was er dan ook al als de kippen bij om zo’n linkse fusie bij voorbaat te bestempelen tot een ‘linkse wolk’. Wolk, goed gevonden beeld: onweersbuien dreigen.
Hou mij ten goede: fusie is beter dan verdeeldheid. Maar kijk uit voor overspannen verwachtingen. Straks moet je toch weer aanschuiven bij de vermaledijde rechtse partijen. Want Nederland is een archipel van eilanden die elkaar steeds een beetje het licht in de ogen gunnen. En dat is ook wel mooi.