Over Koningsdag, de SGP en andere folklore

Het was een week vol folklore. Koningsdag mag dan van een dag vol zaklopen en koekhappen zijn geëvolueerd naar een rondje langs hippe startups en Kensington, toch stond NPO Radio 1 weer bol van de royaltywatchers, kledingkastkenners en vrijmarktdenkers. Met de onvermijdelijke discussies over het Wilhelmus, met reportages vol vrolijke Vondelparkkinderen en met de traditionele felicitatietweet van de premier. Folklore dus. All good clean fun. Geen kwaad woord daarover.

Genoemde premier mag trouwens zijn handjes dicht knijpen nu hij die functie nog steeds op zijn visitekaartje kan laten drukken. Hij kreeg deze week immers een motie van afkeuring aan zijn broek, na gedraai, gestuntel en gelieg over de al dan niet bestaande memo’s die in de formatie een rol speelden bij het regeringsvoornemen om de dividendbelasting af te schaffen. Het verhaal is bekend. Er waren volgens de eerste minister geen memo’s, of ze heetten geen memo’s, of ze hoorden niet bij de formatiestukken. In elk geval had de minister-president er geen herinnering aan.

Marionet van het grootkapitaal

Het begint ook al een beetje bij de folklore te horen, een liegende premier. Het is ten minste te hopen dat hij loog, want als het echt waar is dat hij zich niet kan herinneren wat hem er toe gebracht heeft om de schatkist jaarlijks 1,4 miljard euro lichter te maken op gronden die in elk geval de meerderheid van zijn ambtenaren -want dat stond in die memo’s- niet als realistisch kwalificeren, dan zijn we helemaal in de aap gelogeerd.

Waarom de minister-president creatief is omgegaan met de waarheid zal wel altijd een raadsel blijven. Misschien past hij ervoor de geschiedenis in te gaan als “marionet van het grootkapitaal”, zoals SP-fractieleider Lilian Marijnissen hem met veel gevoel voor folklore betitelde. Daarmee neemt hij dan wel afstand van de ideologie van zijn partij, die er nooit een geheim van heeft gemaakt de belangen van het bedrijfsleven hoog in het vaandel te hebben staan. Maar ach, ideologie en deze VVD-leider, het zijn geen vrienden.

Coalitiedwang

Geen enkele regeringspartij steunde de motie van afkeuring. Dat kun je misschien ook wel onder de Haagse folklore scharen, waarin het begrip coalitiedwang al lang in de plaats is gekomen van ouderwetse formuleringen als “zonder last of ruggenspraak”. Interessanter is het stemgedrag van de oppositie. GroenLinks wilde wèl een motie van afkeuring indienen, maar geen -zwaardere- motie van wantrouwen. Terwijl toch alle partijen die niet aan de regering deelnemen het niet of foutief informeren van de Kamer als een doodzonde beschouwen. (De regeringspartijen vinden dat ook, maar laten we ervan uitgaan dat die de premier deze keer geloofden op zijn blauwe ogen, wink, wink, nudge, nudge.) Waarom Jesse Klaver deze keuze maakte bleef onduidelijk. Misschien voorzag hij dat de motie het sowieso niet zou halen, en bewaart hij de zware wapens voor later. In elk geval stemde zoals verwacht de hele oppositie met hem mee, behalve de SGP.

En met de SGP zijn we terug bij de folklore. Honderd jaar al bestaat ie, die Staatkundig Gereformeerde Partij. De SGP vertegenwoordigt de orthodox gereformeerden, zeg maar de salafisten onder de protestanten, in de Tweede Kamer. Met standpunten die soms al net zo oud zijn als de partij zelf, en misschien niet altijd helemaal passen in een eenentwintigste-eeuwse democratie, maar dat is lang gedoogd of met de mantel der liefde bedekt. De Nieuws BV maakte onlangs op NPO Radio 1 een reconstructie van de 100-jarige SGP.

Het geweten van de Tweede Kamer

Door de splendid isolation waarin de SGP-Kamerleden zichzelf decennialang positioneerden, kon een man als Bas van der Vlies, de voorganger van de huidige fractieleider Van der Staaij, uitgroeien tot het geweten van de Tweede Kamer. Zijn oordeel in staatsrechtelijke en procedurele kwesties was altijd vlijmscherp, en werd Kamerbreed op waarde geschat. Het is moeilijk voorstelbaar dat Van der Vlies een regeringsleider had gedekt die degenen die hem moeten controleren zo voor joker zette als onze premier vorige week deed.

Van der Staaij heeft sinds zijn aantreden een paar ramen opengezet, hij verschijnt in talkshows en op opiniepagina’s, en heeft bereikt dat zijn partij een rolletje is gaan spelen in het machtsspel op het Binnenhof. Met als gevolg dat hij de functie van parlementair geweten, die zijn partij ook bij heidenen en andere andersdenkenden respect verschafte, succesvol de nek heeft omgedraaid. De SGP kan nu misschien maar beter worden bijgezet in het Openluchtmuseum, als voorbeeld van achterhaalde folklore.