Column Abdelkader Benali: 'De kwaliteit van het vak Nederlands is achteruit gehold'

Afgelopen week bevestigde de Schoolinspectie, de overheidsinstantie die toezicht houdt op de kwaliteit van ons onderwijs, dat Nederlands het slechtste vak op de middelbare school is.

De kwaliteit is van het vak is achteruit gehold. Wie op het VMBO een onvoldoende haalt voor Nederlands is praktisch laaggeletterd. Dertig procent van de HAVO-leerlingen die doorstromen naar de lerarenopleiding slagen daar niet voor de taaltoets. Toen ik deze conclusies hoorde verwachtte ik een volksopstand. Ik verwachtte dat het 8-uur-journaal ermee zou openen. Ik verwachtte een afkondiging van een dag van nationale rouw. Maar er gebeurde helemaal niets. Op het Songfestival zong de Nederlandse inzending een liedje in het Engels. Zero points.

Ik besloot het eindexamen HAVO erbij te pakken- dat eindexamen is nog steeds een uurtje tekstverklaring. Drie gortdroge teksten waarmee alle liefde voor de Nederlandse taal definitief om zeep wordt geholpen.

Na bestudering van de vragen kwam ik tot de conclusie dat zelfs de AI-computer een onvoldoende zou halen. Het examen is eigenlijk een oefening in onszelf voor de gek houden. Je kan met een gedegen voorbereiding een zes halen maar een tien halen is onmogelijk, want wie zijn intelligentie gebruikt om een doordacht antwoord te geven wordt door de eindexamen-commissie keihard afgestraft. Er is geen juist antwoord mogelijk, of om het in onderwijstermen te zeggen: "Het examen laat geen ruimte voor precisie."

En leerlingen weten dit natuurlijk allang. Die hebben in HAVO-4 hun knopen geteld, ze gaan voor het zesje. En meer respect krijgt het vak niet. Docenten klagen al jaren dat het eindexamenvak tekstverklaring geen goed inzicht geef in wat een leerling daadwerkelijk kan en nodig heeft, dat is beleefd geformuleerd dat het vak op sterven na dood is.

Het vak Nederlands is een wangedrocht geworden. Je leert wat grammatica, je leert wat literatuur, je leert logisch denken - maar dat alles een beetje en daarvan weer te weinig. Ik stel voor dat we het vak Nederlands opsplitsen in een Nederlands-A en een Nederlands-B. Bij Nederlands-A word je klaargestoomd voor de samenleving. Je leert goed lezen en goed schrijven. Je mag zelfs kunstmatige intelligentie gebruiken om je goed doorwrochte teksten te presenteren als je maar kan laten zien hoe je tot je resultaat bent gekomen. Bij Nederlands-A is de taal een middel tot communicatie.

En dan hebben we Nederlands-B, hier is Nederlands een middel van allerhoogste expressie. Er is ruimte voor taalacrobatie, er is ruimte voor retoriek, er is ruimte voor poëzie. We schrijven een liedje voor het Songfestival, in straattaal. Hier is de taal van jou en van Multatuli. En krijgt de gepassioneerde leerkracht vrij spel om zijn of haar passies te delen. Er is ruimte voor verdieping.

En dat eindexamen tekstverklaring? Dat schaffen we af want alleen zo redden we het mooiste vak, na geschiedenis natuurlijk.