'Ontjurk de katholieke kerk'

Op 16 februari werd bekend dat kardinaal Theodore Edgar McCarrick teruggezet is in de lekenstand door paus Franciscus. Ik zeg ‘kardinaal’, maar dat was ie sinds juli 2018 al niet meer, toen hij zijn ontslag aan de paus aanbod, dat de paus ondiplomatiek snel aanvaarde. De paus gebood hem toen, hangende het verdere onderzoek naar machts- en seksueel misbruik, een leven van boete en gebed te gaan lijden.

Gezien het feit dat de man toen al 88 jaar was, zal dat leven niet lang hoeven te duren. Maar nu is onze Theodore defrocked, zoals de Engelsen dat zo mooi kunnen zeggen, ‘ontjurkt’. Ik zie de oude smeerlap al in de Sixtijnse kapel staan, sidderend voor zijn beulen, die hem hardhandig van zijn toog en superplie ontdoen om hem vervolgens naakt, in burgerkleding, achter te laten. Niet dat ’t zo gebeurt, maar ik kan het me zo voorstellen.

Sodoma

Het rommelt natuurlijk al jaren in de rooms-katholieke kerk, maar de aanpak van misbruikende priesters en hand-boven-het-hoofd-houdende bisschoppen lijkt in een stroomversnelling te zijn gekomen. Eind deze week heeft paus Franciscus een heuse ‘misbruiktop’ samengeroepen.

Dat klinkt overigens veel vervelender dan het is. Want ondanks de bewering van de Franse journalist Frédéric Martel, die nog geen week geleden in zijn boek Sodoma: Het geheim van het Vaticaan claimde dat de grootste gay party ter wereld dagelijks in Rome te vinden is, zullen de bisschoppen op deze top geen geheime tactieken bespreken om met nog meer misbruik weg te komen.

Nee, paus Franciscus zal ze – weer – een flinke schrobbering geven, die de hooggewijde hoofden in nederigheid en gehoorzaamheid zullen ontvangen. De paus zal, wederom, zijn beleid van zero tolerance uitspreken, vergeving aan de slachtoffers vragen, de hoogste kerkelijke straf – laïceren, tot leek maken – opleggen aan misbruikers en hun helpers, en elke rooms-katholiek opdragen aangifte te doen bij het burgerlijk gezag. En terecht.

Onuitroeibaar

Of het allemaal gaat helpen, weet ik niet. Wat ik wel weet is dat seksueel misbruik, van mannen en vrouwen, meerderjarig of minderjarig, een door iedereen veracht maar wellicht onuitroeibaar verschijnsel is. Net zoals moord trouwens, of overspel of machtsmisbruik. Afgelopen jaren hebben we over seksueel misbruik gehoord in de sportwereld, in Boeddhistische centra, onder dominees, in de politiek, door medewerkers van vluchtelingenorganisaties in derdewereldlanden, de hashtag #metoo.

Maakt het vuil in de straat van een ander, die van de rooms-katholieken schoner? Nee, natuurlijk niet. Maar doen alsof seksueel misbruik alleen een probleem van de roomschen is, is je kop in het zand steken. Wie doet alsof elk kind veilig is, zodra de laatste r.k.-priester publiekelijk is gecastreerd, staat buiten de – trieste – realiteit. Maar ja, had de r.k.-kerk maar niet zo hard moeten roffelen tegen voorbehoedsmiddelen en homo-emancipatie. Ze heeft zichzelf kwetsbaar gemaakt. En ze moet boeten. En terecht. Niet omdat de wereld dat vindt, maar omdat ze zelf wil lijden voor het leed dat ze heeft aangericht.

Zelfgebrouwen gifbeker

Is er dan geen licht aan het einde van de tunnel. Dat wel, gelukkig. In Nederland hebben bisschoppen en religieuze oversten de commissie Deetman ingesteld om onderzoek te doen naar seksueel misbruik in de Nederlandse kerkprovincie. De commissie werd door de kerk betaald, maar was onafhankelijk in haar oordeel. De bisschoppen en oversten hebben alle voorstellen van de commissie overgenomen, of het nu gaat om herstelbetalingen aan slachtoffers of om aanpassen en aanscherping van procedures.

Wat dat betreft heeft de Nederlandse kerk de zelfgebrouwen gifbeker geheel leeggedronken. Wellicht dat mgr. Van de Hende, die namens de Nederlandse kerkprovincie naar de misbruiktop gaat, deze met bloed, zweet en tranen verkregen inzichten aan zijn collega’s kan voorhouden. Geen enkele kerkprovincie ter wereld kan zichzelf voorliegen dat bij hen geen seksueel misbruik heeft plaatsgevonden. Misschien is het beter de schoonmaakactie zelf te initiëren dan te wachten op wakkere journalisten. Beter voor de slachtoffers, beter voor de kerk zelf.

Ontjurken

Of de top in Rome iets gaat opleveren, behalve veel symbolisch vuurwerk – en laten we de kracht van symbolen niet onderschatten hier – valt te betwijfelen. Het is voor de paus, elke paus, een onmogelijke opgave om het zo diep gewortelde seksueel misbruik in een kerk die letterlijk de hele wereld omspant ‘even’ op te ruimen. Wat Franciscus hier begonnen is, zullen zijn opvolgers moeten doorzetten en afmaken.

Gelukkig heeft de r.k.-kerk zijn opvolgingsprocedures wel goed op orde. Belangrijkste is dat de roomsche kerk af moet van het ingebakken klerikalisme. Minder dan 0,1 % van de katholieken is gewijd, maar de gewijden maken wel voor meer dan 99% de dienst uit in die kerk. De paus moet oproepen om in alle bestuurlijke organen van de r.k.-kerk voor tenminste de helft ruimte te maken voor ongewijde mannen en, vooral, vrouwen.

Dat betekent dat in parochie- en bisdombesturen, maar ook in Vaticaanse ministeries en raden, en zelfs op het conclaaf zelf, waar steeds een nieuwe paus wordt gekozen, leken aanwezig moeten zijn. Maar of Rome plaats en plek heeft voor een dergelijke omslag in het denken, valt te betwijfelen.

Katholiek cultuurtheoloog Frank G. Bosman is commentator voor Dit is de Dag.