Volksgezondheid versus economie: de lessen van Arnold Heertje

Volksgezondheid en economie, dat is helemaal geen tegenstelling, zegt de premier. En dat klinkt wel goed, of hij er nou verstand van heeft of niet.

Werkverschaffing

Zelf heb ik niet veel verstand van economie. Van beurskoersen begrijp ik vooral dat ze iets betekenen in een volstrekt virtuele wereld, en ik verdenk economen ervan dat ze letterlijk alles kunnen bewijzen, net als psychoanalytici of astrologen. De Nobelprijs voor Economie is eigenlijk geen echte Nobelprijs, maar een prijs van de Zweedse bank die toevallig tegelijk met de Nobelprijzen wordt uitgereikt.

De nabestaanden van Alfred Nobel voeren al jaren een achterhoedegevecht tegen die gelijkschakeling, die ze een "PR-stunt" voor het kapitalisme noemen. En de favoriete econoom van Joop den Uyl (die zelf ook al economie studeerde), John Kenneth Galbraith, noemde zijn eigen vakgebied "een buitengewoon nuttige wetenschap, vooral als werkverschaffing voor economen."

De kern van de economie

Van de middelbare school herinner ik me dat de economieleraar langer haar had dan wij, en voor de klas morsige sjekkies rookte die hij uit een verfrommeld pakje Drum wist te draaien. We moesten hem Douwe noemen. Ik weet ook nog dat ik het vak zo snel als mogelijk was uit mijn pakket heb verwijderd, en het economieboek heb verpatst aan een jongerejaars.

De Kern van de Economie, dat was dat boek. Natuurlijk moest ik er deze week weer aan denken, omdat de auteur ervan, professor Arnold Heertje, vorig weekend overleed. Heertje zelf leerde ik kennen toen ik bij de radio ging werken, en hem regelmatig als gast mocht verwelkomen.

Mijn vooroordeel tegen economen was niet goed bestand tegen het optreden van Heertje. Zijn gevoel voor humor en zijn zelfspot werden eigenlijk alleen maar overtroffen door zijn eigenwijsheid. Op zijn kenmerkende snerpende toon, vergezeld van een priemende blik, zei hij vaak de verstandigste dingen. Die ik nog begreep ook.

Politiek primaat

Volgens Heertje zeggen economen veel te vaak dat iets "economisch niet verantwoord" is, als ze bedoelen dat je er geen geld mee kunt verdienen. Terwijl er genoeg zaken zijn waarvan het belang moeilijk in geld of winstgevendheid is uit te drukken, zoals cultuur of natuur.

Economie is de wetenschap die zich bezighoudt met de verdeling van schaarse goederen, en daar horen die zaken nu juist ook bij. De vergelijking met gezondheid is snel gemaakt. Ook met de gezondheid van mensen die geen geld opleveren voor de maatschappij.

'Economie kan niks voorschrijven'

De econoom Wouter Koolmees, nu onze minister van Sociale Zaken, verzuchtte een paar jaar geleden dat economen weinig begrijpen van politici. Of dat nu waar is of niet, Heertje vond in elk geval dat politici moeten doen waarvoor ze zijn gekozen, namelijk beleid maken: "De economie kan niets voorschrijven. Beslissingen over schaarse middelen moeten wij overlaten aan de politiek."

Iets om in je oren te knopen, als je weer eens naar een talkshow vol al dan niet vermeende deskundigen zit te kijken.

Wim van Klaveren is redacteur bij De Nieuws BV

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.