Het kroketje van Maxime Verhagen

Het aantal CDA-zetels halveerde van 41 naar 21 terwijl de PVV steeg van 9 naar 24 zetels. De politiek van 'PVV-light spelen' bleek contraproductief. Dat is maar goed ook. Burgers hebben meer baat bij een politiek die voortkomt of aansluit bij belangrijke uitgangspunten dan bij de politiek van de korte baan.

Politieke partijen hebben het niet gemakkelijk. Moeten zij op de korte termijn scoren en ongezouten reacties op het nieuws te geven in talk shows en op social media zonder daarbij zich te laten storen door enige kennis van zaken? Of moeten zij enige afstand nemen van de waan van de dag en tijd nemen om gedegen antwoorden te formuleren op de grote vragen van onze tijd en daarbij voor lief nemen dat zij op de korte termijn dalen in de peilingen?

Liegen en bedriegen

Op de lange termijn kan alleen de tweede benadering de kiezer bekoren. Helaas domineert in de politiek de korte baan. Vaak krijgen de media de schuld van deze politieke hijgerigheid. Die verklaring bevredigt niet omdat diezelfde media er als de kippen bij zijn om een politicus neer te sabelen die onvoldragen ideeën ventileert.

Ook om die reden blijft het dus belangrijk om een interessante en originele visie te ontwikkelen. Op de korte termijn kunnen ongezouten meningen en helaas zelfs liegen en bedriegen electorale winst opleveren, zoals Roger Stone, adviseur van de Amerikaanse Republikeinse Partij, heeft bewezen. Roger Stone moet zich echter nu verantwoorden voor de rechter. Het is dus maar de vraag of een politieke partij die zich verlaagt tot list en bedrog duurzame electorale winst beschoren is. Zonder visie gaat het dus niet.

Groot redenaar

Niet elke politicus is echter gegeven om een grote visie uit te dragen. Niet iedereen kan zich meten met de 19e-eeuwse Britse staatsman William Ewart Gladstone (1809-1898). Gladstone bracht 63 van zijn 89 levensjaren door in het Britse Parlement en was vier keer premier. Hij was een groot geleerde, sprak vloeiend Grieks, Latijn, Italiaans en Frans en nam deel aan alle grote theologische debatten van zijn tijd. Hij las meer dan 20.000 boeken, schreef sneller dan God kon lezen en vond ook nog tijd om te wandelen, bomen te kappen en gevallen vrouwen te helpen.

Gladstone was een groot redenaar. Urenlang kon hij zijn publiek boeien met gedegen uiteenzettingen over binnenlandse en buitenlandse politiek. Zelfs als het begon te regenen, bleven de duizenden toehoorders in de bittere kou ademloos luisteren. Kom daar nu eens om. Politici kunnen vandaag de dag alleen nog maar publiek trekken als een dak bescherming biedt tegen de elementen.

Botsende uitgangspunten

Gladstone was een politicus die uitgangspunten formuleerde die hij vervolgens probeerde toe te passen tijdens de vorming van zijn beleid. Zo vond hij bijvoorbeeld dat een regering niet te veel geld moest uitgeven, de internationale vrede en het machtsevenwicht moest handhaven en vrijheid in de wereld moest bevorderen.

Dat zijn natuurlijk uitgangspunten die gemakkelijk met elkaar kunnen botsen en Gladstone wond daar ook geen doekjes om. Zo zal de handhaving van het machtsevenwicht soms betekenen dat vrijheid niet bevorderd kan worden. Het behouden van het machtsevenwicht veronderstelt immers morele gelijkwaardigheid van de politieke uitgangspunten van de andere mogendheden, anders is er geen herschikking van de allianties mogelijk.

'Kopvoddentaks'

Toch denk ik dat het goed zou zijn als Nederlandse politici, meer dan nu het geval is, hun ideologische uitgangspunten zouden kunnen benadrukken. Zo zou het interessant zijn om te horen van Geert Wilders wat hij nu eigenlijk van de rechtsstaat en machtenscheiding vindt. Is hij de mening toegedaan dat gelijke gevallen ook gelijk behandeld moet worden?

Zijn voorstel voor een 'kopvoddentaks' impliceert dat hij die mening niet is toegedaan. Indien hij blijft spreken over 'neprechters' of 'nepparlement' is het duidelijk dat hij nog steeds weinig op heeft met belangrijke instituties of met het beginsel van de scheiding der machten.

Ook zou het interessant zijn om van de politieke partijen te horen wat nu precies onder godsdienstvrijheid moet worden verstaan. Gaat het alleen om het recht om de eigen godsdienst uit te oefenen of gaat het daarbij ook om het recht op geloofsafvalligheid?

Klimaatontkenners

Ook zou ik graag van de politieke partijen willen weten welk belang zij hechten aan nationale soevereiniteit. Partijen die soevereiniteit verabsoluteren, suggereren dat het in deze moderne tijd met zijn internationale verwevenheid mogelijk is om het te stellen zonder internationale samenwerking. De wereld is echter zo verweven dat alleen internationale samenwerking het mogelijk maakt om nog iets van de verloren gegane nationale soevereiniteit te herwinnen.

Ten slotte zou ik ook willen weten hoe politieke partijen staan tegenover het voorzorgsbeginsel. Nu verreweg de meeste wetenschappers het erover eens zijn dat er sprake is van opwarming van de aarde en dat de mens hiervan de oorzaak is, eist het voorzorgsbeginsel dat wij maatregelen nemen.

Klimaatontkenners hebben het recht om elke denkbare kritiek te leveren op de beruchte klimaatmodellen. Wat zij echter niet kunnen doen is de vraag ontwijken welke waarde zij eigenlijk hechten aan het voorzorgsbeginsel. Als de Nederlandse politiek tien jaar geleden al had kunnen profiteren van een vleugje Gladstone had Maxime Verhagen geen ruchtbaarheid gegeven aan zijn voorkeur voor kroketten.

Arend Jan Boekestijn is historicus en voormalig VVD-Kamerlid