Een revolutionair zonder idealen

Boris. De kans dat een 'no deal' (oftewel een harde Brexit zonder een regeling) deze week wordt voorkomen is niet groot. Dominic Cummings, de belangrijkste adviseur van Boris Johnson, wil namelijk helemaal geen deal en stuurt aan op verkiezingen.

Geen kans

Direct na zijn aanstelling liet Cummings Boris verklaren dat het Britse parlement geen kans heeft om een no deal op 31 oktober te voorkomen. Cummings wil eenvoudigweg de datum van 31 oktober laten passeren zonder dat er serieuze onderhandelingen met de EU hebben plaatsgevonden.

Een meerderheid van het parlement heeft zich in het verleden uitgesproken tegen no deal maar lijkt nu op het verkeerde been te zijn gezet door de strategie van Cummings. Overigens was de kans op succesvolle heronderhandelingen van de terugtrekkingsovereenkomst van May sowieso klein aangezien de EU-lidstaten dit tot nu toe afwijzen.

Belastingparadijs

Een no deal gaat grote gevolgen hebben en niet alleen voor het Verenigd Koninkrijk. De Britse regering schijnt al voorzieningen te hebben getroffen voor allerlei tekorten, bijvoorbeeld op het gebied van medicijnen en brandstof. Ook de EU-lidstaten maken zich meer zorgen dan zij officieel toegeven.

Indien Boris het Verenigd Koninkrijk transformeert in een belastingparadijs zou het misschien voor sommige bedrijven in de EU aantrekkelijk kunnen zijn om hun activiteiten te verplaatsen. Geopolitiek is een Brexit eveneens onaantrekkelijk. Het maakt het immers makkelijker voor de VS, Rusland en China om misbruik te maken van het verdeelde Europa

Dominic Cummings heeft in dit hele Brexit proces een grote rol gespeeld. Het is zelfs de vraag of het wel tot een Brexit was gekomen als hij er niet was geweest. Hij was immers de man die de succesvolle 'Leave'-campagne heeft uitgedokterd. Hij heeft eindeloos kiezers gesproken om uit te vinden wat hun beweegt. Vervolgens bedacht hij de briljante slogan 'Take back control' die de onzekerheden adresseerde die hij bij de kiezers aantrof.

Big data

Hij was de man die samen met het beruchte Cambridge Analytica kiezers in beweging kon krijgen. Met big data wist hij wat ze vonden, wat ze zouden gaan stemmen en hoe hij ze zou kunnen manipuleren. Zijn rol in het Brexit proces is meesterlijk verfilmd in een Channel 4 productie ‘Brexit: The Uncivil War’, met de acteur Benedict Cumberbatch die de rol van Cummings speelt.

Cummings studeerde in Oxford geschiedenis en was de beste van zijn jaar. Hij heeft voordat hij de Leave-campagne ging leiden gewerkt voor de Britse campagne om het VK uit de euro te houden (1999-2002) en voor partijleider Ian Duncan Smith en Michael Gove, toen Minister van Binnenlandse Zaken. Hij is geen lid van een politieke partij en heeft een enorme hekel aan ambtenaren en politici zonder talenten. Hij maakt van zijn hart geen moordkuil. Zo noemde hij Cameron een sfinx zonder raadsel, wat een rake typering is voor een premier die nogal wat inschattingsfouten maakte.

Het meest curieuze is nog wel dat hij de ideologische Brexiteers haat. Zo heeft hij weinig respect voor de European Research Groep (Eurosceptische Conservatieven) en Nigel Farage. Eveneens heeft hij weinig bezwaar tegen Europese subsidies. Hij is mede-eigenaar van een boerderij die maar liefst 250.000 pond opstreek.

Bismarck

Cummings is een intelligente man die drie hobby’s heeft: Dostojewski, wiskunde en Bismarck. Hij is zeer in Rusland geïnteresseerd, hij heeft er drie jaar gewerkt voor een vliegtuigmaatschappij, en spreekt de taal redelijk.

Hij schrijft regelmatig op zijn eigen website over deze en andere onderwerpen. Bismarck wordt daarbij vaak aangehaald. Toen Cameron aan het onderhandelen was in 2015 met de EU benadrukte Cummings op 7 juli 2015 dat het belangrijk was om meteen met de Leave campagne te beginnen en niet te wachten totdat Cameron een heronderhandelingsresultaat had behaald. Hij haalde op zijn blog Bismarck aan: 'Het is beter om een hamer te zijn dan een aambeeld. Als er toch revolutie komt dan kunnen we die beter zelf starten dan ondergaan.'

Electoraal gedreven

Met dezelfde voortvarendheid gaat Cummings nu te werk met de 'no deal strategy'. Het is, zoals gezegd, duidelijk dat Cummings niet wil onderhandelen en uit is op verkiezingen. Boris en Cummings denken immers een no deal op 31 oktober nodig te hebben om een goed verkiezingsresultaat te boeken. Alles is electoraal gedreven, ongeacht de gevolgen.

Cummings vertegenwoordigt de donkere kant van democratie. Het gaat hem niet om de inhoud, getuige zijn afkeer van ideologische brexiteers, het gaat hem om winnen. En passant wil hij ook afrekenen met de macht van hoge ambtenaren die hem zo vaak voor de voeten hebben gelopen.

Cameron noemde hem niet voor niets een carrière psychopaat. Koste wat kost moet Boris de verkiezingen gaan winnen. Bij Cummings is het allemaal vorm en nauwelijks inhoud. Hij is een klassiek voorbeeld van een revolutionair zonder idealen. Joe Sixpack mag de prijs betalen.

Arend Jan Boekestijn is historicus en oud Tweede Kamerlid voor de VVD