Grappen over ‘Oss’ geven lucht

En nu de jongerensynode in het Vaticaan wordt georganiseerd, zie je een spotprent waarop een bisschop een misdienaar bij de hand heeft. Hij belt op: ‘Is het met of zonder partner?’ Harde grappen. Wrede grappen. Wrange grappen. Grappen waar niet iedereen tegen kan, en waar zeker niet iedereen van gediend is. ‘Ongepast,’ noemen we dat dan. En voor het café dat internet heet geopend werd, hoorden we deze grappen op verjaardagsfeesten en bedrijfsuitjes. Net zo hard, maar veel minder zicht- en hoorbaar.

Nu we ons hele hebben en houwen op internet zetten – van het spinnen van onze poes tot de aanschaf van ons nieuwe ondergoed – gaat het goed fout. Mensen zijn boos, woedend zelfs. Afgelopen donderdag kwamen vier kinderen om bij ‘het bakfietsongeluk’ in Oss. En niet veel later begonnen de eerste grappen te circuleren: ‘Nieuw bij de NS: broodje Osseworst, alleen in Oss.’ Harde grappen. Wrede grappen. Wrange grappen. Veel mensen konden er de humor niet van inzien.

Woedende Facebook-gebruikers begonnen een ware heksenjacht tegen de grappenmakers: persoonlijke contactgegevens worden gedeeld, werkgevers worden ingeseind. De politie roept op niet voor eigen rechter te spelen en na te denken voordat je iets post op social media.

De woede is enerzijds wel te snappen. ‘Te snel,’ denk je als je de ‘grappen’ leest. Het leed is te vers, de wond nog te rauw. Over een half jaar bij de Eindejaarsconferentie, een beschaafd grapje van Youp van ’t Hek, eerder kan ’t nog niet. Maar anderzijds is humor een van de beste copingsmechanismes die de menselijke geest kent. Geconfronteerd met de afgrondelijkheid van het menselijk bestaan – pijn, verdriet, eenzaamheid, dood – kent de mens verschillende reacties: wegvluchten, kop in het zand steken, zwijgen, huilen, bloemen brengen, bidden, en grappen maken.

Humor is een manier om iets aan te raken wat zo groots, heilig of pijnlijk is dat alle andere pogingen spaak lopen. Humor helpt te relativeren, humor verlicht de collectieve spanning op een verjaardag, in het café of in een heel land.

Laten we even enkele dingen met elkaar afspreken.

1. Het drama in Oss is ondragelijk groot vooral voor de ouders en de kinderdagverblijfmedewerker, die de rest van zijn leven een onheelbaar schuldgevoel moet meetorsen.
2. Voor grappen over ‘Oss’ is het inderdaad nog een beetje te vroeg, zeker in de afvoerput die social media heet.
3. Maar het lynchen van grappenmakers, of het oproepen daartoe, dient geen enkel doel, en brengt de vier dode kinderen niet terug.
4. Bedenk als laatste dat ieder mens anders reageert op leed: sommigen huilen mee, anderen maken grappen. En daarbij gaat het niet altijd om het ego van de grapjas – zie mij eens stoer foute grappen maken – maar soms ook om een manier te vinden om aan de benauwdheid van het leven te ontsnappen.