Topschaatsers in financieel wak

Rintje Ritsma

Rintje Ritsma luidt in de jaren negentig het tijdperk van het commerciële schaatsen in. De Beer uit Lemmer tekent in 1995 een lucratieve deal met deodorantmerk Sanex. Een revolutie. Grote partijen als DSB en TVM volgen, schaatsers horen de kassa's rinkelen. Maar de laatste jaren keert het tij. Het commerciële schaatsen bereikt vorig jaar na de Olympische Spelen een dieptepunt. Alleen Team Jumbo, met onder anderen Sven Kramer en Kjeld Nuis, blijft overeind. Werkloze schaatsers moeten uitkeringen aanvragen en worden opgevangen in een trainingsgroep van de nationale bond (KNSB) en sportkoepel NOC*NSF.

Clafis is een van de sponsoren die afhaakt na de Spelen. Het ingenieursbedrijf heeft de ploeg van succescoach Jillert Anema dan vier jaar gesteund, maar de onderhandelingen lopen vast. Anema en zijn rijders verscheuren collectief de contracten van sponsor Bert Jonker. Ze hebben het idee dat hij gebruik maakt van hun slechte onderhandelingspositie. Wat is er precies gebeurd?

Het einde van team Clafis

Een paar maanden na de Spelen beginnen de eerste contractonderhandelingen tussen de schaatsers en hoofdsponsor Jonker. Sommigen hopen op een opwaardering na de succesvolle winter. Maar al gauw komen de schaatsers bedrogen uit, het eremetaal uit Korea blijkt weinig waard. Een sterke onderhandelingspositie hebben ze niet, er zijn immer nog maar twee schaatsploegen over.

Als Jonker de schaatsers tijdens een trainingskamp in juni de contracten presenteert, klopt er weinig van. Van het afgesproken jaarbedrag is ineens een maandsalaris afgehaald. De sponsor begrijpt de onvrede niet. Jonker kan zich niet vinden in de opmerkingen van de schaatsers en zegt dat hij zijn rijders 'een mooi bedrag' heeft aangeboden. "Ik heb er een meer dan goed gevoel bij." De volgende dag stapt Anema met zijn schaatsers op.

Een onzekere zomer volgt waarin de ploeg op zoek moet naar een nieuwe geldschieter. Ondertussen komen de schaatsers rond van spaargeld of een WW-uitkering. Op de valreep meldt easyJet zich als sponsor. Het is inmiddels oktober. De verbazing is groot bij schaatser Simon Schouten, als blijkt dat er weer een ander bedrag dan afgesproken op het contract staat. Uiteindelijk tekent hij een week voor de eerste wedstrijd alsnog. "Maar ja, wat heb je. Er is niks anders meer, iedere ploeg heeft zijn budget al vergeven. De schaarste binnen het schaatsen is een heel groot probleem", zegt Schouten.

Grootverdieners

"Je weet hoe contractonderhandelingen gaan", reageert Jos Vaessen, manager van Team easyJet. Volgens Vaessen had Schouten nogal wat eisen. "Toen heb ik gezegd, we hebben dit budget en dit is het aanbod. Take it or leave it."

"Er zijn misschien vijf grootverdieners, de rest is allemaal kwetsbaar", weet Schouten. De 28-jarige langebaan- en marathonschaatser reed jarenlang onder de vleugels van Anema. Daarnaast werkt hij op zijn tulpenkwekerij, een familiebedrijf. "Het schaatsen geef ik nog een paar jaar als het zo doorgaat. Ik kan het er niet voor doen hoor", zegt hij. De kwestie ligt gevoelig. Een andere schaatser praat eerst uitgebreid over het onderwerp, maar trekt zich een dag later terug als de schaatsploeg lucht krijgt van het interview.

Financieel wak

Om de schaatsers financieel te beschermen zijn er door de bond regels opgesteld waar ploegen aan moeten voldoen. Ploegen zijn bijvoorbeeld verplicht de beste schaatsers ter wereld een arbeidsovereenkomst voor twaalf maanden aan te bieden, met een minimumloon. Voldoen de teams aan alle eisen dan krijgen ze speciale rechten, zoals logo's op het schaatspak bij wedstrijden.

Maar over de regels rondom arbeidscontracten bestaat veel verwarring. Volgens de KNSB moet tenminste acht van de twaalf schaatsers in een ploeg minstens één jaar minimumloon betaald krijgen. Uit navraag blijkt dat in ieder geval zes van de twaalf schaatsers bij easyJet een korter contract tekende. Manager Vaessen ontkent dit. Hij zegt ook dat de looneisen niet voor alle schaatsers gelden. Sportrecht-advocaat Colin Burger kan zich de verwarring voorstellen. Er staat niet letterlijk dat acht van de twaalf schaatsers minimumloon moeten te verdienen voor minstens een jaar. "Er staat alleen dat ze betaald moeten worden, dat is wel iets anders", zegt Burger.

Een onafhankelijk accountant moet de financiële huishouding van een schaatsploeg toetsen, aan de hand van de regels die door de KNSB zijn opgesteld. De KNSB laat weten dat die accountantsverklaringen ook zijn afgegeven. Maar door vaag omschreven regels kan een accountant de administratie goedkeuren, ook als er niet aan de contracteisen is voldaan. Zo vallen schaatsers in een financieel wak. Toch staat de KNSB achter het model: "We hebben in twee Olympische Spelen 43 medailles gepakt, dus blijkbaar werkt het. We hebben het samen met de ploegen opgesteld, en dat maakt het sterk."

Na alle perikelen weet Schouten nog niet of hij zijn schaatsen volgend jaar aan gaat trekken. Voorlopig focust de Andijker zich op zijn tulpenkwekerij. "Ik begrijp niet dat sommigen voor 30.000 euro bruto kunnen rondrijden. Hier liggen ook veel uitdagingen, dit vind ik ook mooi."

Sponsor easyJet wilde niet reageren. Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Op zondagavond om 19.00 uur in Reporter Radio hoor je op NPO Radio 1 een uitgebreide reportage over het financiële wak waar schaatsers in terecht kunnen komen.